Τι Είναι ο Αυτισμός και το Φάσμα του Αυτισμού
Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, μια σοβαρή δηλαδή νευρολογική διαφοροποίηση στην ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου.
Η διαφορετική αυτή λειτουργία του εγκεφάλου έχει ως αποτέλεσμα κάποιοι τομείς της ανάπτυξης να υπολείπονται ενώ άλλοι να παραμένουν αλώβητοι. Συνήθως υπολείπεται η εξωλεκτική και λεκτική επικοινωνία και η κοινωνικοποίηση.
Επίσης τα άτομα αυτά εμφανίζουν στερεότυπα και περιορισμένα ενδιαφέροντα καθώς και αισθητηριακές αποκλίσεις.
Από το 2013 αναφερόμαστε πλέον στη διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή φάσμα του αυτισμού (autistic spectrum disorder) με βάση την Αμερικανική ψυχιατρική ένωση DSM 5 ακριβώς γιατί πρόκειται για μία διαταραχή που περιλαμβάνει ένα ευρύ πεδίο δυναμικού, λειτουργικότητας και συμπεριφορών.
Τα άτομα με αυτισμό μπορούν από τη μία να έχουν ιδιαίτερες ικανότητες/δεξιότητες και από την άλλη να έχουν σημαντικές δυσκολίες στην αλληλεπίδραση με ανθρώπους ή στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και του συναισθήματος τους.
Επομένως μιλάμε για φάσμα αυτισμού καθ’ ότι υπάρχουν άτομα αυτόνομα με πολύ περιορισμένες ανάγκες εως άτομα με ανάγκες συνεχούς υποστήριξης και εξαιρετικά σημαντικά αναπτυξιακά ελλείμματα.
Είδη αυτισμού
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχουν είδη αυτισμού ενώ στην πραγματικότητα υπάρχουν διαφορετικές βαρύτητες ή γενετικά σύνδρομα που παρουσιάζουν κάποια κοινά συμπτώματα με τη διαταραχή αυτιστικού φάσματος.
Η παγκόσμια ταξινόμηση υγείας ή αλλιώς ICD 10 αναφέρεται στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (f.84) και χωρίζει τις πιο κοινές διαταραχές ως εξής:
- Αυτισμός της παιδικής ηλικίας ( f. 84.0)
- Άτυπος αυτισμός (f.84.1)
- Σύνδρομο Rett (f.84.2)
- Σύνδρομο Asperger (f.84.5)
Ολες οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος ενέχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά ωστόσο η βαρύτητα των συμπτωμάτων καθορίζει τη λειτουργικότητα και τη πρόγνωση του κάθε ατόμου.
Σύνδρομο Asperger, Σύνδρομο Rett, Υψηλή λειτουργικότητα
Tο σύνδρομο asperger, το οποίο τείνουμε να καταργήσουμε ως διαταραχή και να αναφερόμαστε πλέον στον αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας, διαφέρει από τον τυπικό αυτισμό στο ότι δεν υφίσταται γενική καθυστέρηση ή επιβράδυνση στην γλωσσική ανάπτυξη αλλά παρουσιάζονται ελλείμματα στην αμοιβαία κοινωνική συναλλαγή και στερεότυπα ή επαναλαμβανόμενα ενδιαφέροντα.
Πρόκειται συνήθως για άτομα με καλές νοητικές ικανότητες που μπορεί όμως να δυσκολεύονται σε επιμέρους κοινωνικές καταστάσεις και απορροφώνται συχνά από τις δικές τους ενασχολήσεις ή ταλέντα (πχ, κατασκευες, ζωγραφική, ρομποτική κα).
Από την άλλη το σύνδρομο Rett εμφανίζει μερική ή πλήρη απώλεια των επίκτητων ικανοτήτων των χεριών και της ομιλίας. Εμφανίζεται μόνο σε κορίτσια, εκδηλώνονται επίσης στερεοτυπικές κινήσεις συστροφής των χεριών και σημαντικό νοητικό έλλειμμα αν και φαίνεται να διατηρείται το κοινωνικό ενδιαφέρον.
Ο αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας, αφορά άτομα τα οποία συνήθως μεγαλώνουν με αρκετά τυπικό τρόπο, αναπτύσουν σχετικά φυσιολογικά τον τομέα της ομιλίας, της αυτοεξυπηρέτησης και της μερικής αυτόνομησης αλλά μπορεί να υπολείπονται στις επιτελικές λειτουργίες ( κριτική σκέψη, οργάνωση, σχεδιασμό και επεξεργασία) ή στις ανώτερες λειτουργίες της επικοινωνίας (πραγματολογία του λόγου ή κοινωνικές δεξιότητες).
Μπορεί για παράδειγμα να μην έχουν καλή ενσυναίσθηση, χιούμορ, να μην κατανοούν τη μεταφορική χρήση του λόγου, να υστερούν στη διατήρηση ενός διαλόγου ή στη θεωρία του νου, στην ικανότητα δηλαδή ότι οι άλλοι έχουν πεποιθήσεις σκέψεις ή συναισθήματα που διαφέρουν από εκείνους, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την ποιοτική κοινωνική συνδιαλλαγή.
Ελαφριά μορφή αυτισμού: Τι σημαίνει και πώς διαφοροποιείται.
Η ελαφριά μορφή αυτισμού περιλαμβάνει άτομα τα οποία έχουν συνήθως φυσιολογική νοημοσύνη και μπορούν να σχετιστούν με αρκετά ικανοποιητικό τρόπο.
Επί της ουσίας αυτή η μορφή αυτισμού συγκαταλέγεται στον ευρύτερο αυτιστικό φαινότυπο (ΕΑΦ). Πρόκειται για άτομα που μπορεί να γνωρίζουν τους κοινωνικούς κανόνες και επικοινωνίας αλλά δεν τους εφαρμόζουν πάντα.
Δεν έχουν πάντα την ευελιξία στον τρόπο σκέψης ή επικοινωνίας τους, είναι πιο “κλειστά” άτομα με λίγες κοινωνικές επαφές, ή αντιθέτως υπερκοινωνικά χωρίς συναισθηματική δέσμευση. Λειτουργούν συνήθως με συγκεκριμένο πρόγραμμα και ρουτίνα γιατί δεν επιθυμούν τις αλλαγές.
Παρεξηγούνται εύκολα και φαίνεται να τους ταράζει το απρόοπτο ή ότι δεν ανήκει στην ρουτίνα τους.
Συνήθως δεν εμφανίζουν ιδιαίτερες αποκλίσεις ή δυσκολίες στην ανάπτυξη τους αλλά έχουν ποιοτικά ελλείμματα στην κοινωνικοποίηση τους ή στη λειτουργικότητα τους.
Για παράδειγμα μπορεί να εργάζονται σε πόστα υψηλών απαιτήσεων αλλά παράλληλα να μην είναι κοινωνικά άτομα, να ειναι λιγο πιο “μονόχνωτα” και με ακαμψίες.
Συμπτώματα του Αυτισμού
Σε παιδιά
Τα πρώτα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται στα 2 με 2,5 έτη όταν συχνά οι γονείς ανησυχούν για την καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας ή στην ιδιαίτερη συμπεριφορά. Τα πιο ενδεικτικά βρίσκονται παρακάτω.
Προσοχή η παρουσία κάποιου από τα παρακάτω συμπτώματα σε ένα παιδί δεν πιστοποιεί υποχρεωτικά την ύπαρξη αυτιστικού φάσματος.
-
2-5 ετών :
-
- Αποφυγή βλεμματικής επαφής.
- Καθυστέρηση ομιλίας
- Δεν ανταποκρίνεται όταν το φωνάζουν με το όνομά του.
- Δεν δείχνει με τον δείκτη του χεριού το επιθυμητό αντικείμενο (συνήθως δείχνει με την παλάμη).
- Ασκόπη κινητικότητα στο χώρο
- Αδιαφορία για τα συνομήλικα παιδιά
- Εκρήξεις θυμού όταν δεν ικανοποιηθεί άμεσα η επιθυμία του
- Περιορισμένο ενδιαφέρον για κοινωνικές δραστηριότητες.
- Μοναχικό και μονότονο παιχνίδι, στερούμενο φαντασίας
- Στερεοτυπικές κινήσεις (πεταρίσματα, κινήσεις εκκρεμούς, επαναλαμβανόμενα παλαμάκια κ.α.).
- Ρουτίνες/ Εμμονές (παιχνίδι στην σειρά, συγκεκριμένο πρόγραμμα….
- Αισθητηριακές δυσκολίες (κλεινούν αυτιά σε θορύβους, ανοιγοκλείνουν διακόπτες, μυρίζουν ή γλείφουν αντικείμενα, ανατριχιάζουν σε συγκεκριμένες υφές, έχουν επιλεκτικότητα σε τροφές ή ακραίες βλεμματικές επαφές κτλ).
-
6+ ετών :
-
- Δυσκολία στην κατανόηση κοινωνικών κανόνων.
- Δυσκολία στην κατανόηση ανώτερων λεκτικών λειτουργιών (να αντιληφθούν το χιούμορ, την ειρωνεία, την πρόθεση του άλλου κ.α.)
- Ανάγκη για ρουτίνες και έντονο άγχος αν διακοπούν.
- Ελλιπής κοινωνικοποίηση με συνομήλικα παιδιά, απομόνωση ή ασταθείς κοινωνικές επαφές
- Εξειδικευμένα, περιορισμένα, έντονα και μονότονα ενδιαφέροντα (π.χ., δεινόσαυροι, μαθηματικά, σημαίες κρατών, στάσεις μετρό κ.α)).
Περπάτημα στις μύτες των ποδιών
Το περπάτημα στις μύτες των ποδιών (toe walking) είναι ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται σε παιδιά με αυτισμό αλλά δεν αποτελεί αποκλειστικό σύμπτωμα του αυτιστικού φάσματος.
Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 20-50% των παιδιών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ASD) παρουσιάζουν αυτή τη συνήθεια, σε σύγκριση με μόλις 5% στον γενικό παιδικό πληθυσμό.
Οι πιθανές αιτίες για την ύπαρξη αυτής της συμπεριφοράς μπορεί να είναι:
- Αισθητηριακές δυσκολίες: Πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν αυξημένη ή μειωμένη αισθητηριακή καταγραφή, ειδικά σε σχέση με την ιδιοδεξία (η επεξεργασία της αίσθησης της θέσης του σώματος) και την απτική ευαισθησία.
Κάποια παιδιά μπορεί να μην αντέχουν να πατούν ολόκληρο το πέλμα τους στο έδαφος ή άλλα να ρυθμίζονται από την πίεση που ασκείται στα δάχτυλα των ποδιών μέσω της δακτυλοβασίας.
- Δυσκολία συντονισμού των κινήσεων (δυσπραξία): Έρευνες δείχνουν ότι πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν αδυναμία στο μυϊκό σύστημα των ποδιών, γεγονός που επηρεάζει τον συντονισμό τους και οδηγεί σε ασυνήθιστους τρόπους βάδισης (Gowen & Hamilton, 2013).
- Νευρολογικοί παράγοντες: Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι αλλαγές στην κινητική ανάπτυξη που παρατηρούνται στα παιδιά με αυτισμό μπορεί να σχετίζονται με διαφορετική εγκεφαλική συνδεσιμότητα και έλεγχο της κίνησης (Whyatt & Craig, 2013).
Αυτισμός στους Ενήλικες
Συμπτώματα αυτισμού σε ενήλικες
Τα συμπτώματα του αυτισμού στους ενήλικες διαφοροποιούνται επίσης σε σχέση με την βαρύτητα και την ικανότητα στις προσαρμοστικές δεξιότητες του ατόμου. Ωστόσο μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια συμπτώματα που παρατηρούνται πιο συχνά:
-
- Περιορισμένες κοινωνικές επαφές, αποφυγή εμπλοκής σε κοινωνικές καταστάσεις με πολύ κόσμο.
- Ακαμψίες, επαναλαμβανόμενες ρουτίνες, εμμονές σε συγκεκριμένα ενδιαφέροντα
- Δυσκολία στην αντίληψη του χιούμορ
- Παρερμηνεία των μη λεκτικών ενδείξεων
- Δυσκολίες ως προς τον προγραμματισμό, το σχεδιασμό και την υλοποίηση δραστηριοτήτων, ως προς την προσοχή, τη λήψη αποφάσεων, τον αυτοέλεγχο και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς και του συναισθήματος κ.ά.
- Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις: στην ανάπτυξη ή διατήρηση φιλιών, στις ρομαντικές σχέσεις ή στη συνεργασία με συναδέλφους.
- Κυριολεκτική σκέψη: δυσκολία στην κατανόηση μεταφορών, ειρωνείας ή έμμεσων υπονοούμενων.
- Ανάγκη για ρουτίνα: Δυσκολία στην αλλαγή προγραμμάτων και στην διαχείριση απρόοπτων περιστατικών
- Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων: Μειωμένη εκφραστικότητα, δυσκολία στην αναγνώριση και στην περιγραφή των συναισθημάτων (αλεξιθυμία), διαφορετική αντίληψη της ενσυναίσθησης, απρόσφορο συναίσθημα.
Χαρακτηριστικά αυτιστικών ενηλίκων
Τα βασικά χαρακτηριστικά των αυτιστικών ατόμων έχουν να κάνουν με τη δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις, στις επιμέρους προσαρμοστικές δεξιότητες της καθημερινότητας και στις αποκλίσεις που παρουσιάζουν σε σχέση με την συμπεριφορά τους.
Τα πιο βασικά χαρακτηριστικά είναι:
- Η ακαμψία στη σκέψη
- Οι εμμονικές ενασχολήσεις
- Η τάση προς απομόνωση
- Η μη χρήση των κοινωνικών κανόνων
- Οι αισθητηριακές δυσκολίες
- Η κοπιώδης επικοινωνία
- Επιλογές επαγγελμάτων που δεν απαιτούν ιδιαίτερες συναναστροφές με κόσμο και αυξημένη κριτική σκέψη
Συμπτώματα σε διαφορετικές μορφές αυτισμού
Δεν υπάρχουν διαφορετικές μορφές ή είδη αυτισμού όπως είπαμε και νωρίτερα αλλά βαρύτητες και επίπεδα λειτουργικότητας.
Επομένως τα συμπτώματα στις διάφορες βαρύτητες αφορούν το επίπεδο του κάθε ατόμου και το που έχει ή μπορεί να φτάσει το δυναμικό του.
Τα άτομα με αυτισμό μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους ως προς τις δεξιότητες και ικανότητες διαχείρισης της καθημερινότητας, όπως και ως προς τη μορφή, το συνδυασμό και τη βαρύτητα των εκδηλώσεων.
Ενδεικτικά μπορούμε να πούμε ότι μια ήπια μορφή αυτισμού, μπορεί να αφορά ένα άτομο που απλώς δεν έχει πολύ χιούμορ, δεν έρχεται σε επαφή με πολύ κόσμο και προτιμά να είναι προσηλωμένο στις δικές του ρουτίνες. Κατα τα άλλα μπορεί να εργάζεται, να έχει οικογένεια και να λειτουργεί σχετικά ικανοποιητικά σε όλους τους τομείς.
Ταυτόχρονα ένα άλλο άτομο μπορεί να έχει ανάγκες συνεχούς υποστήριξης, να μην είναι αυτόνομο να έχει περιορισμένη επικοινωνία ή/και νοητική αναπηρία.
Δυσπραξία και ΔΕΠΥ στον Αυτισμό
Δυσπραξία και Αυτισμός
Η δυσπραξία είναι μια διαταραχή που επηρεάζει τον κινητικό συντονισμό, κάτι που συναντάται συχνά σε άτομα με αυτισμό. Τα παιδιά μπορεί να έχουν αδεξιότητα στις κινήσεις, δυσκολία στο γράψιμο, στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής και στις αθλητικές δραστηριότητες.
Παρότι η δυσπραξία δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό του αυτισμού, τα δύο συχνά συνυπάρχουν. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Pediatrics” το 2009 από τους Green et al. ανέφερε ότι περίπου το 79% των παιδιών με αυτισμό παρουσιάζουν σημαντικές κινητικές δυσκολίες, οι οποίες περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά της δυσπραξίας.
ΔΕΠΥ και Αυτισμός
Πολύ συχνά ο αυτισμός συνυπάρχει με την ΔΕΠΥ (τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας).
Τα παιδιά που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα συχνά δυσκολεύονται να επικεντρωθούν και να εκτελέσουν εντολές ακριβώς γιατί “βυθίζονται” και προσκολλούνται στις δικές τους ενασχολήσεις.
Παράλληλα κάποια από αυτά παρουσιάζουν υπερκινητικότητα αισθητηριακού τύπου και κάποια κινούνται άσκοπα στο χώρο. Αυτή η υπερκινητικότητα εκδηλώνεται λόγω της έντονης αναζήτησης που τους προκαλεί το περιβάλλον. Αναζητούν συνεχώς την εναλλαγή ερεθισμάτων κάτι που συχνά εμφανίζεται και στα παιδιά με ΔΕΠΥ.
Ωστόσο υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο συγκεκριμένες διαταραχές.
Διαφορές και κοινά χαρακτηριστικά
| ΔΕΠ-Υ | ΑΥΤΙΣΜΟΣ |
| Υπερκινητικότητα | Άσκοπη κινητικότητα στον χώρο |
| Δυσκολία εστίασης προσοχής | Προσκόλληση σε αντικείμενα και ρουτίνες |
| Ποιοτική αλληλεπίδραση με άτομα | Φτωχή αλληλεπίδραση με άτομα |
| Φευγαλέα ή ποιοτική βλεμματική επαφή | Φευγαλέα ή απουσία βλεμματικής επαφής |
| Καλό συμβολικό παιχνίδι | Στερεοτυπικό παιχνίδι |
| Εύκολες μεταβάσεις στις αλλαγές | Δυσκολία στις μεταβάσεις |
| Ρυθμισμένο συναίσθημα | Εκρήξεις θυμού |
| Αμοιβαιότητα | Απομόνωση |
| Χρειάζονται πρόγραμμα | Επιζητούν ρουτίνες |
| Χάλαση συνειρμού | Ηχολαλία |
| Γρήγορη εναλλαγή δραστηριοτήτων | Στερεοτυπίες |
Αιτίες του Αυτισμού
Τα αίτια του αυτισμού δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητά ώστε να μπορούμε να προλάβουμε την εκδήλωσή του.
Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι πρόκειται για μια πολυπαραγοντική διαταραχή, στην εμφάνιση της οποίας υπεισέρχονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Με τον όρο “γενετικοί παράγοντες” εννοούμε την αυξημένη πιθανότητα ενός οργανισμού να αναπτύξει μια πάθηση ανάλογα με τις γενετικές πληροφορίες που μεταφέρει.
Προκύπτει γενικά από τους κληρονομικούς παράγοντες ενός ή και των δύο γονέων.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του αυτισμού, με την έννοια ότι παρατηρούνται συχνότερα σε άτομα με αυτισμό σε σύγκριση με άτομα χωρίς, είναι:
- η προχωρημένη ηλικία των γονέων
- η έκθεση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη σε συγκεκριμένα φάρμακα ή χημικά (πχ αλκοόλ)
- η προωρότητα
- μεταβολικές παθήσεις της μητέρας, όπως: σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, έλλειψη βιταμίνης D κ.ά.
- χαμηλό βάρος γέννησης,
- η γέννηση προηγούμενου παιδιού με αυτισμό στην οικογένεια
Παράγοντες στην εγκυμοσύνη ή τον τοκετό
Αναφέρονται επίσης διάφορα περιγεννητικά συμβάντα όπως:
- προβολή ισχίου
- χαμηλή βαθμολογία Apgar στα 5 λεπτά μετά τη γέννηση,
- λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή αμέσως μετά τη γέννηση, όπως ερυθρά, τοξοπλάσμωση, λοίμωξη από μεγαλοκυταροϊό-CMV
Διάγνωση του Αυτισμού
Η διάγνωση δίδεται αποκλειστικά από ειδικούς ιατρούς παιδοψυχιάτρους, αναπτυξιολόγους ή παιδονευρολόγους, ωστόσο ο παιδοψυχιατρος είναι ο αρμοδιέστερος για την σφαιρική αξιολόγηση του παιδιού και της οικογενειας.
To ADOS-2, το ADI-R, το CARS, το BEALEY test, το M CHAT, το Q CHAT, είναι κάποια από τα τεστ που βοηθούν στη ολοκλήρωση της διάγνωσης του αυτισμού.
Η διάγνωση στους ενηλικες τις περισσότερες φορές έχει δοθεί από τη παιδική ηλικία. Ωστόσο, κάποιοι υψηλά λειτουργικοί μπορεί να έχουν μείνει αδιάγνωστοι καθότι έχουν χαρακτηριστικά τα οποία έχρηζαν περαιτερω διερευνησης ή διαφοροδιάγνωσης για τα οποία δεν έγινε ποτέ ο απαραίτητος έλεγχος.
Κάποια τεστ που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο δεν είναι αξιόπιστα ως προς την διάγνωση του αυτισμού στους ενήλικες. To AQ Autism spectrum βοηθάει σε κάποιες σημαντικές ενδείξεις ωστόσο τη διάγνωση την δίνει μόνο ο ψυχίατρος.
Ερωτηματολόγια και κριτήρια διάγνωσης
Το Μ-CHAT και το ACHENBACH είναι δύο ερωτηματολόγια που συμβάλλουν στα κριτήρια της διάγνωσης υπό την έννοια ότι βοηθούν να ολοκληρώσουμε την εικόνα που έχουμε για το παιδί έχοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες από το περιβάλλον του.
Ωστόσο τα κριτήρια διάγνωσης με βάση την Αμερικάνικη ταξινόμηση DSM V και την παγκόσμια ταξινόμηση υγείας ICD 10 είναι πιο ενδεδειγμένα για να τεθεί πιο σωστά και επίσημα η διάγνωση από τους τους ειδικούς γιατρούς.
Είναι σκόπιμο η διάγνωση να γίνεται στα πλαίσια διεπιστημονικής ομάδας που απαρτίζεται από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, ώστε να αξιολογούνται σφαιρικά και ειδικά οι ανάγκες και οι δεξιότητες του ατόμου, οι οποίες και θα καθοδηγήσουν το σχεδιασμό εξατομικευμένου προγράμματος παρέμβασης.
Θεραπεία και Διαχείριση του Αυτισμού
Καθημερινή Διαχείριση
Πώς να ηρεμήσετε ένα παιδί με αυτισμό
- Διατηρείστε όσο το δυνατόν περισσότερη ρουτίνα στην καθημερινότητα του.
- Κρατήστε το σφιχτή αγκαλιά και κάντε πιέσεις στη πλάτη του σε περίπτωση έκρηξης θυμού.
- Δημιουργήστε ένα πρόγραμμα οπτικοποίησης που θα διευκολύνει την προετοιμασία σε συμβάντα και νέες εμπειρίες.
- Απομονώστε το σε έναν οικείο χώρο ηρεμίας
- Ρυθμίστε τα φώτα του χώρου όταν είναι εφικτό και την ένταση ήχων του περιβάλλοντος (πχ τηλεόραση, μουσική, ηλεκτρικές συσκευες, ανοιχτά παράθυρα)
- Προετοιμάστε το πριν εκτεθεί σε καινούργιο περιβάλλον είτε με εικόνες είτε με κοινωνικές ιστορίες
- Δωστε του να κρατάει οικεία αντικείμενα με υφές που προτιμάει
- Κάντε φούσκες ή ότι άλλο του δημιουργεί ευχαρίστηση
- Μιλήστε με λίγες λέξεις και ήρεμο τόνο φωνής.
- Αποσύρετε αντικείμενο που το αποδιοργανώνει ή του δημιουργεί δυσφορία
- Παρατηρείστε τι του προκαλεί ένταση και αποφύγετε να έρχεται σε επαφή χωρίς την ειδική προετοιμασία
- Διαμορφωστε το περιβάλλον και μιμηθείτε τη συμπεριφορά του όταν βρίσκεται σε ευφορία.
- Συμβουλευτείτε τον εργοθεραπευτή για ενδεχόμενη αισθητηριακή δίαιτα
Δραστηριότητες και εργαλεία για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού
Κάποιες δραστηριότητες που βοηθούν τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, είναι το κολυμβητήριο, η θεραπευτικη ιππασία, η μουσικοθεραπεία, η παιδική yoga και ή δημιουργική απασχόληση με στόχο την κοινωνικοποίηση.
Παράλληλα όποια δραστηριότητα ενισχύει την αλληλεπίδραση με τα συνομήλικα παιδιά και την επαφή με τη φύση λειτουργεί πολύ θετικά.
Τα εργαλεία όπως ο πίνακας επιβράβευσης ή πίνακες με εικόνες και συμβολα (“περίμενε”, “βοήθεια”, “stop”, “ξεκινάω” κτλ) είναι εξαιρετικά βοηθητικά στον έλεγχο της συμπεριφοράς.
Τα αισθητηριακά παιχνίδια και εργαλεία όπως μπαλάκια με φως, ηχητικά, πλαστελίνες, sensory bottles, αμμοδόχος, κολλώδεις υφές και στοματοπροσωπικά εργαλεία βοηθούν στη ρύθμιση και την καλύτερη ανταπόκριση στο παιχνίδι.
Οι κοινωνικές ιστορίες (social stories) είναι συχνά απαραίτητες γιατί ενισχύουν την οργάνωση και βοηθούν στη κατανόηση κοινωνικών καταστάσεων, στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και του συναισθήματος.
Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Εκπαιδευτικά Προγράμματα
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που λειτουργούν αποτελεσματικά είναι
- Tα προγράμματα εναλλακτικής επικοινωνίας:
Tα πιο διαδεδομένα είναι το “PECS”, η “MAKATON”, to “go talk now”, προγράμματα που περιλαμβάνουν εικόνες και σύμβολα για την ενίσχυση της επικοινωνίας.
- Tα προγράμματα μεθόδων οργάνωσης και εντατικής αλληλεπίδρασης:
Tο TEACCH λειτουργεί ώς εργαλείο οργάνωσης, προγράμματος, πλαισίου και ρουτίνας με τη χρήση οπτικοποιημένου υλικού και δραστηριοτήτων με σαφή έναρξη και λήξη.
Τo sensitive interaction (εντατική αλληλεπίδραση) στοχεύει στην αλληλεπίδραση αποκλειστικά με τα πρόσωπα ακολουθώντας την συμπεριφορά του παιδιού με μιμήσεις και σωματικό παιχνίδι, αποσύροντας τα αντικείμενα από’ το χώρο.
- Η μέθοδος αισθητηριακής ολοκλήρωσης (sensory integration) χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο καθώς στοχεύει στην αισθητηριακή ρύθμιση που συχνά είναι αποδιοργανωμένη και επιβαρύνει τη λειτουργικότητα των παιδιών.
- Τα Social Stories (κοινωνικές ιστορίες) επιδιώκουν τη προετοιμασία μιας κοινωνικής κατάστασης όπου το παιδί ακολουθεί βήμα βήμα τις συστάσεις που εξυπηρετούν κατάλληλη επικοινωνία.
Ολα βασίζονται στην διευκόλυνση του ατόμου με αυτισμό ενισχύοντας την αλληλεπίδραση που δεν επιδιώκεται αυθόρμητα και και τη ρύθμιση της συμπεριφοράς και του συναισθήματος.
Εξειδικευμένο υλικό και στήριξη
Τα παιδιά με αυτισμό χρειάζονται θεραπευτικό πρόγραμμα με εξειδικευμένο υλικό το οποίο προσαρμόζει ο κάθε θεραπευτής με βάση τις ανάγκες του.
Η υποστηρικτική τεχνολογία, οι κωδικοποιημένες εικόνες, τα σύμβολα και το αισθητηριακό υλικο αποτελούν τη βάση της εξατομικευμένης παρέμβασης.
Ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής για τα άτομα με αυτισμό;
Σύμφωνα με μελέτη ή οποία δημοσιεύτηκε στο British Journal of Psychiatry άνθρωποι με αυτισμό πεθαίνουν κατά μέσο όρο 16 χρόνια νωρίτερα από τον γενικό πληθυσμό.
Η ερευνα πραγματοποιήθηκε στη Σουηδία και διαπίστωσε ότι τα άτομα με αυτισμό που είχαν και μαθησιακή δυσκολία έχασαν τη ζωή τους πάνω από 30 χρόνια νωρίτερα απ’ ότι ο γενικός πληθυσμός με μέση ηλικία θανάτου να είναι τα 39 έτη.
Ενώ φαινομενικά δεν υπάρχουν οργανικά αίτια ξεκάθαρα, ωστόσο λόγω του τρόπου ζωής, των τροφικών συνηθειών, των διαταραχών ύπνου και της μειωμένης άσκησης αυξάνονται οι πιθανότητες για καρδιαγγειακές παθήσεις. Η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση μπορεί επίσης να επηρεάσει και να επιδεινώσει περαιτερω τα προβλήματα ψυχικής υγείας διαταράσσοντας την αυτοεξυπηρέτηση, την εκπαίδευση και την απασχόληση.
Συμπέρασμα
Ο αυτισμός είναι μία διαταραχή που περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα δυσκολιών και ελλειμμάτων. Ωστόσο τα άτομα με αυτισμό έχουν πολλά χαρίσματα και δεξιότητες που είναι μοναδικά και αξιοθαύμαστα.
Η υποστήριξη των ατόμων με αυτισμό καθορίζεται από την κατανόηση των συμπτωμάτων τους και την προσαρμογή της συμπεριφοράς μας σε αυτά.
Επειδή δεν μπορούν αυθόρμητα να επικοινωνήσουν και να κοινωνικοποιηθούν χρειάζεται να τροποποιήσουμε το περιβάλλον και να αποκωδικοποιήσουμε τη συμπεριφορά τους. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να συνδεθούμε μαζί τους και να βελτιώσουμε τη ποιότητα ζωής τους.
Η έγκαιρη διάγνωση βοηθάει στη καλύτερη πρόγνωση. Οσο πιο νωρίς αναγνωριστούν οι δυσκολίες που επιβαρύνουν την επικοινωνία και την κοινωνικότητα, τόσο πιο σύντομα θα μπορέσει ο ειδικός να διευκολύνει το παιδί και την οικογένεια να αλληλεπιδράσουν ικανοποιητικά μεταξύ τους. Παράλληλα θα επιτευχθεί γρηγορότερα η κοινωνική και σχολική ενσωμάτωση.
Το υποστηρικτικό περιβάλλον του παιδιού πρέπει να απαρτίζεται από ειδικούς που προβληματίζονται, από εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται και από γονείς που ακούγονται…
