Τι Είναι τα Πρόωρα Μωρά;
Πρόωρα θεωρούνται τα νεογνά που γεννιούνται πριν τις 37 εβδομάδες. Όσο πιο πρόωρα γεννιέται ένα μωρό και όσο πιο χαμηλό βάρος γέννησης έχει, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος θνησιμότητας, επιπλοκών και προβλημάτων καθώς το πρόωρο μωρό δεν είχε τον απαραίτητο χρόνο στη μήτρα για να αναπτυχθεί πλήρως.
Κατηγορίες πρόωρων νεογνών:
- Ήπια πρόωρα ή σχεδόν πλήρη: 34–36 εβδομάδων
- Μέτρια πρόωρα: 32–34 εβδομάδων
- Πολύ πρόωρα: 28–31 εβδομάδων
- Εξαιρετικά πρόωρα: <28 εβδομάδων
Ορισμός προωρότητας – τι σημαίνει για την ανάπτυξη του βρέφους:
νων του.
Τα πρόωρα βρέφη συχνά έχουν ανώριμα όργανα, ιδιαίτερα πνεύμονες, εγκέφαλο και πεπτικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα, δυσκολίες στη σίτιση και αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων εξαιτίας του αδύναμου ανοσοποιητικου τους συστήματος και των χαμηλών επιπέδων αντισωμάτων τα οποία περνούν από το αίμα της μητέρας στο έμβρυο κατά το 3ο τρίμηνο της κύησης.
Επιπλέον, ενδέχεται να εμφανίσουν καθυστερήσεις στη σωματική, κινητική και γνωστική ανάπτυξη. Η πρόωρη γέννηση μπορεί να επηρεάσει τη μάθηση και τη συμπεριφορά μακροπρόθεσμα.
Με την έγκαιρη παρέμβαση όμως και την υποστήριξη από ειδικούς, η ανάπτυξη και η ποιότητα ζωής του παιδιού βελτιώνονται σημαντικά.
Πλέον, η εξελιγμένη και άριστη εντατική φροντίδα των νεογνών από τις πρώτες στιγμές της ζωής τους, από την ομάδα του νοσοκομείου, συμβάλει στον περιορισμό των επιπλοκών της προωρότητας και στην ανάπτυξη του βρέφους αποτρέποντας δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν αργότερα.
Πιθανότητες Επιβίωσης Ανά Εβδομάδα
Τα ποσοστά επιβίωσης μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα, το επίπεδο ιατρικής φροντίδας, τις πολιτικές των νοσοκομείων, τη τεχνολογική υποστήριξη, το βάρος γέννησης, την ύπαρξη επιπλοκών κ.α., αλλά γενικά έχουν ως εξής:
- 22–25 εβδομάδες: Πολύ υψηλός κίνδυνος (20-60%) θνησιμότητας, αλλά η πρόοδος της ιατρικής αυξάνει τα ποσοστά.
- 26–28 εβδομάδες: Σημαντική πιθανότητα επιβίωσης με εντατική φροντίδα (80-95%)
- 29–32 εβδομάδες: Οι περισσότερες περιπτώσεις έχουν πολύ καλή έκβαση (>95%)
- 33–36 εβδομάδες: Συχνά αντιμετωπίζονται ως “ήπια πρόωρα” – συχνά χωρίς σοβαρές επιπλοκές (>98%)
Βάρος και εβδομάδες κύησης
|
Εβδομάδα Κύησης |
Εκτιμώμενο Βάρος (γρ.) |
|
22η |
± 430 |
|
25η |
± 660 |
|
28η |
± 1000 |
|
30η |
± 1320 |
|
32η |
± 1700 |
|
33η |
± 1900 |
|
36η |
± 2650 |
|
38η |
± 3000 |
| 39η |
± 3200 |
| 40η |
± 3400 |
Συνήθη Συμπτώματα και Επιπλοκές
Η πρόωρη γέννηση συνδέεται με μια σειρά από προκλήσεις για το νεογνό. Η γέννηση πριν την ολοκλήρωση της ενδομήτριας ανάπτυξης, και ιδιαίτερα πριν την 32η εβδομάδα κύησης, συνοδεύεται συχνά από λειτουργική ανωριμότητα των οργάνων και συστημάτων.
Ως αποτέλεσμα μπορεί να παρουσιάσει χαρακτηριστικά συμπτώματα και να διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές που χρήζουν εξειδικευμένης αντιμετώπισης και συστηματικής παρακολούθησης.
Η κατανόηση αυτών των συμπτωμάτων και πιθανών επιπτώσεων είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη υποστήριξη και φροντίδα του.
Συμπτώματα Προωρότητας
- Χαμηλό βάρος γέννησης: Τα πρόωρα μωρά ζυγίζουν συχνά κάτω από 1.500γρ, γεγονός που τα καθιστά πιο ευάλωτα σε επιπλοκές.
- Δυσκολία θερμορύθμισης: Δεν έχουν επαρκές λίπος και δεν μπορούν να διατηρήσουν τη θερμοκρασία τους χωρίς εξωτερική υποστήριξη.
- Αναπνευστική αστάθεια: Παρουσιάζουν άπνοιες ή ταχύπνοια λόγω ανωριμότητας των πνευμόνων και του αναπνευστικού κέντρου στον εγκέφαλο.
- Μειωμένη δραστηριότητα: Είναι πιο υποτονικά επειδή το νευρικό τους σύστημα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένο.
- Δυσκολία στη σίτιση: Δεν έχουν ανεπτυγμένο αντανακλαστικό κατάποσης και δυσκολεύονται να θηλάσουν ή να πιουν από μπιμπερό.
- Ίκτερος: Το ήπαρ τους είναι ανώριμο και δεν μεταβολίζει σωστά τη χολερυθρίνη, προκαλώντας το κίτρινο χρώμα στο δέρμα.
- Αυξημένος κίνδυνος για αυτισμό: Τα πρόωρα μωρά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών του αυτιστικού φάσματος λόγω ανωριμότητας του εγκεφάλου και νευροαναπτυξιακών επιπλοκών.
Επιπλοκές Προωρότητας
- Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας (RDS): Προκαλείται από την έλλειψη surfactant (ουσία που παράγεται στους πνεύμονες και έχει ζωτική σημασία για την αναπνοή) και δυσκολεύει την αναπνοή, συχνά απαιτώντας οξυγόνο ή διασωλήνωση.
- Βρογχοπνευμονική δυσπλασία: Μακροχρόνια πνευμονική βλάβη λόγω παρατεταμένης υποστήριξης με οξυγόνο ή αναπνευστική συσκευή.
- Νεκρωτική εντεροκολίτιδα (NEC): Σοβαρή φλεγμονή στο έντερο που μπορεί να οδηγήσει σε νέκρωση και επείγουσα χειρουργική επέμβαση.
- Ενδοκοιλιακή αιμορραγία: Αιμορραγία στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στις πρώτες μέρες ζωής, που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη.
- Αναπτυξιακές καθυστερήσεις: Μπορεί να παρατηρηθούν σε κινητικές, γλωσσικές ή γνωστικές δεξιότητες, συχνά απαιτώντας πρώιμη παρέμβαση.
- Λοιμώξεις: Το ανοσοποιητικό τους είναι ανώριμο, οπότε είναι πιο ευάλωτα σε σοβαρές λοιμώξεις όπως σηψαιμία ή μηνιγγίτιδα.
- Αναιμία της προωρότητας: Οφείλεται σε μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και συχνά απαιτεί μεταγγίσεις.
- Αμφιβληστροειδοπάθεια προωρότητας (ROP): Ανώμαλη ανάπτυξη των αγγείων του αμφιβληστροειδούς που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια όρασης.
Νοσηλεία – Θερμοκοιτίδα και Εντατική Φροντίδα
Τι είναι η θερμοκοιτίδα και πότε απαιτείται
Η θερμοκοιτίδα είναι μια ειδική ιατρική συσκευή που προσφέρει ελεγχόμενο περιβάλλον θερμοκρασίας, υγρασίας και οξυγόνωσης, για να καλύψει τις ανάγκες ενός πρόωρου ή ευάλωτου νεογνού.
Απαιτείται όταν το βρέφος δεν μπορεί να διατηρήσει μόνο του τη θερμοκρασία του, έχει χαμηλό βάρος γέννησης, αναπνευστική δυσχέρεια ή χρειάζεται αυξημένη παρακολούθηση.
Η θερμοκοιτίδα προστατεύει επίσης από λοιμώξεις και υπερβολικούς ερεθισμούς από το εξωτερικό περιβάλλον.
Συσκευές υποστήριξης αναπνοής και θέρμανσης
Τα πρόωρα βρέφη μπορεί να χρειαστούν:
- Οξυγόνο μέσω ρινικού σωλήνα
- CPAP (συνεχής θετική πίεση που κρατά ανοιχτές τις κυψελίδες των πνευμόνων για καλύτερη ανταλλαγή των αερίων) για ήπια υποστήριξη της αναπνοής,
- Μηχανικό αερισμό (διασωλήνωση με αναπνευστηρα) σε σοβαρές περιπτώσεις, όπου χρειάζεται ακριβής έλεγχος του κορεσμού, της πίεσης, του όγκου του αέρα και του αριθμού των αναπνοων
- Παράλληλα, θερμαντικά συστήματα (όπως θερμαντικά σώματα ή θερμοκοιτίδες) που διατηρούν τη θερμοκρασία σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα.
Εντατική παρακολούθηση ζωτικών λειτουργιών
Στην Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ), παρακολουθούνται συνεχώς:
- Καρδιακή συχνότητα
- Αναπνοές
- Οξυγόνωση (κορεσμός οξυγόνου)
- Αρτηριακή πίεση
- Θερμοκρασία σώματος
Αυτό γίνεται μέσω ειδικών αισθητήρων και οθονών για την άμεση ανίχνευση προβλημάτων και την προσαρμογή της φροντίδας.
Πόσο παραμένει ένα πρόωρο μωρό στην εντατική
Η διάρκεια νοσηλείας εξαρτάται από την εβδομάδα κύησης, το βάρος γέννησης και την παρουσία επιπλοκών.
Γενικά, ένα πρόωρο βρέφος παραμένει στη μονάδα μέχρι να:
- Αναπνέει μόνο του
- Σιτίζεται επαρκώς από το στόμα
- Διατηρεί φυσιολογική θερμοκρασία εκτός θερμοκοιτίδας
- Ζυγίζει περίπου 2000γρ
- Παρουσιάζει σταθερότητα στις ζωτικές λειτουργίες.
Σε πολλές περιπτώσεις, παραμένει έως την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού ή και λίγο αργότερα.
Υπερηχογράφημα εγκεφάλου – γιατί γίνεται
Το διακρανιακό υπερηχογράφημα (μέσω της πρόσθιας πηγής) χρησιμοποιείται για την απεικόνιση του εγκεφάλου σε πρόωρα βρέφη.
Γίνεται για να ελεγχθεί:
- Η πιθανή παρουσία ενδοκοιλιακής αιμορραγίας και λευκομαλακίας
- Τυχόν υδροκέφαλος
- Κυστικές ή ισχαιμικές αλλοιώσεις που μπορεί να σχετίζονται με καθυστερημένη ανάπτυξη
Συνήθεις ημέρες εξέτασης:
- 1η–3η ημέρα ζωής:
Πρώτος έλεγχος για έγκαιρη ανίχνευση ενδοκοιλιακής αιμορραγίας, που είναι συχνή τις πρώτες 72 ώρες. - 7η–10η ημέρα ζωής:
Δεύτερος υπέρηχος για να διαπιστωθεί αν προέκυψε νέα αιμορραγία ή επέκταση ήδη υπάρχουσας. - μέχρι την 28η ημέρα ή και αργότερα (ανά 1–2 εβδομάδες):
Επανέλεγχοι για την πορεία της βλάβης, ανάπτυξη υδροκεφάλου ή εμφάνιση λευκομαλακίας (PVL), η οποία συχνά εμφανίζεται καθυστερημένα.
Είναι ασφαλής, ανώδυνη και πολύ χρήσιμη εξέταση που γίνεται σε συγκεκριμένες μέρες ζωής και επαναλαμβάνεται εφόσον χρειαστεί.
Διατροφή και Θηλασμός Πρόωρου Μωρού
Γάλα για πρόωρα μωρά (ειδικά εμπλουτισμένα σκευάσματα)
Τα πρόωρα νεογνά έχουν αυξημένες διατροφικές ανάγκες σε θερμίδες, πρωτεΐνες, ασβέστιο, φώσφορο, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, λόγω της ταχείας ανάπτυξης και της ανωριμότητας των οργάνων.
Ειδικά γάλατα/σκευάσματα:
- Εμπλουτισμένο μητρικό γάλα: Προστίθεται ειδικό “fortifier” (ενισχυτικό) στο μητρικό γάλα για αύξηση της θερμιδικής και πρωτεϊνικής του αξίας.
- Έτοιμα σκευάσματα για πρόωρα (preterm formula): Περιέχουν υψηλότερη συγκέντρωση θρεπτικών συστατικών και χρησιμοποιούνται όταν ο θηλασμός δεν είναι εφικτός.
- Μετά την έξοδο, χορηγούνται συχνά post-discharge formulas μέχρι να φτάσει το μωρό το “διορθωμένο” 3–6μηνο.
Συχνότητα & ποσότητες:
Στην αρχή: κάθε 2–3 ώρες, ακόμη και ανιχνευτικά (π.χ. 10–20 ml).
Προοδευτικά αυξάνεται η ποσότητα του γάλακτος ανάλογα με την ανεκτικότητα και την αύξηση βάρους.
Ο στόχος είναι 150–180 ml/κιλό/ημέρα, αλλά τροποποιείται από τους νεογνολόγους.
Θηλασμός & άντληση μητρικού γάλακτος
Ο μητρικός θηλασμός θεωρείται θεμελιώδης πυλώνας φροντίδας για τα πρόωρα βρέφη, λόγω της μοναδικής σύστασης του μητρικού γάλακτος και των προστατευτικών του ιδιοτήτων. Σε αντίθεση με τα σκευάσματα, το γάλα της μητέρας προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία κύησης και τις ανάγκες του βρέφους.
Ιδανική βιοχημική σύσταση
Το γάλα που παράγεται από μητέρες πρόωρων βρεφών (προωρό γάλα) έχει:
- Περισσότερες πρωτεΐνες, απαραίτητες για την ανάπτυξη ιστών,
- Υψηλότερα επίπεδα ανοσολογικών παραγόντων (IgA, λακτοφερρίνη, λυσοζύμη),
- Λιγότερους υδατάνθρακες και προσαρμοσμένα λιπίδια, για εύκολη πέψη.
- Αυτό το προσαρμοσμένο προφίλ το καθιστά ιδανικό για το ανώριμο γαστρεντερικό του πρόωρου μωρού.
Προστασία από λοιμώξεις
Ο θηλασμός μειώνει δραστικά τον κίνδυνο για:
- Νεκρωτική εντεροκολίτιδα (NEC), μια σοβαρή φλεγμονώδη πάθηση του εντέρου,
- Σήψη, αναπνευστικές λοιμώξεις, ουρολοιμώξεις,
- Αλλεργικές αντιδράσεις και μελλοντικές τροφικές δυσανεξίες.
Υποστήριξη νευροαναπτυξιακής εξέλιξης
Το μητρικό γάλα:
- Περιέχει λιπαρά οξέα (DHA, ARA) που προάγουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και του αμφιβληστροειδούς,
- Συνδέεται με καλύτερες γνωστικές επιδόσεις σε σύγκριση με τα τεχνητά γάλατα.
Ενίσχυση δεσμού μητέρας–βρέφους
Ακόμη κι αν το μωρό δεν θηλάζει άμεσα στην αρχή, η δυνατότητα να προσφέρει το γάλα της ενισχύει το συναισθηματικό δέσιμο και την ψυχολογική ενδυνάμωση της μητέρας.
Πρακτικές θηλασμού πρόωρου βρέφους
Άντληση:
- Η άντληση πρέπει να ξεκινά μέσα στις πρώτες 6 ώρες μετά τη γέννηση,
- Να γίνεται ανά 2–3 ώρες, 8–10 φορές την ημέρα, για διατήρηση παραγωγής,
- Με ηλεκτρικό θήλαστρο και συστηματική αποθήκευση (ψύξη/κατάψυξη) του γάλακτος.
Μετάβαση στον άμεσο θηλασμό:
- Το πρόωρο βρέφος ξεκινά δοκιμαστικά να θηλάζει συνήθως μετά την 33η–34η εβδομάδα διορθωμένης ηλικίας, όταν έχει αναπτυχθεί ο συντονισμός αναρρόφησης–κατάποσης–αναπνοής,
- Ενισχύεται με δερματική επαφή (kangaroo care), η οποία βελτιώνει την επιτυχία του θηλασμού.
Μπιμπερό και πιπίλες για πρόωρα βρέφη
Η χρήση μπιμπερό και πιπίλας στα πρόωρα βρέφη αποτελεί σημαντικό εργαλείο υποστήριξης της σίτισης, κυρίως όταν ο θηλασμός δεν είναι άμεσα εφικτός λόγω ανωριμότητας των αντανακλαστικών κατάποσης.
Τα πρόωρα έχουν αυξημένες ανάγκες φροντίδας και απαιτούν εξειδικευμένα μέσα για να σιτίζονται με ασφάλεια, χωρίς να κουράζονται ή να κινδυνεύουν από εισρόφηση.
Μπιμπερό:
- Ειδικά σχεδιασμένα για πρόωρα βρέφη
- Μικρότερες, πιο μαλακές θηλές, ώστε να μην δυσκολεύονται στην αναρρόφηση.
- Αργή και ελεγχόμενη ροή, για ασφαλή κατάποση και αποφυγή πνιγμού.
- Αντικολικοί μηχανισμοί για μείωση κατάποσης αέρα και δυσφορίας.
- Συχνά προτιμώνται εναλλακτικά μέσα σίτισης (σύριγγα, κύπελλο, σύστημα υποβοήθησης θηλασμού – SNS) μέχρι να αναπτυχθεί πλήρως ο στοματικός συντονισμός.
- Ο τελικός στόχος είναι η μετάβαση στον άμεσο θηλασμό, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες.
Πιπίλες:
- Εκπαιδεύουν το βρέφος στον συντονισμό θηλασμού–κατάποσης–αναπνοής.
- Προσφέρουν ηρεμιστική δράση και υποστήριξη κατά τη διάρκεια εντερικής σίτισης (π.χ. μέσω ρινογαστρικού καθετήρα).
Ιδανικές πιπίλες:
- Σιλικονούχες, μικρού μεγέθους, κατάλληλες για πρόωρα.
- Ειδικά σχεδιασμένες για ασφάλεια και σωστή στοματική κίνηση.
Περιορισμένη χρήση:
- Δεν πρέπει να αντικαθιστούν τον θηλασμό,
- Η μακροχρόνια χρήση μπορεί να επηρεάσει την στοματική και οδοντική ανάπτυξη.
- Συνήθως αποσύρονται σταδιακά μετά την έξοδο από τη ΜΕΝΝ.
Πόσο βάρος πρέπει να παίρνει το μωρό την εβδομάδα
Η αύξηση βάρους των πρόωρων βρεφών είναι ένας από τους βασικότερους δείκτες ανάπτυξης και υγείας, αλλά εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κυρίως το αρχικό βάρος γέννησης, την ηλικία κύησης, τη γενική κατάσταση υγείας και τη μέθοδο σίτισης.
Γενική αρχή αύξησης βάρους
Η αναμενόμενη αύξηση σε ένα σταθεροποιημένο πρόωρο είναι περίπου:
15–20 γραμμάρια/κιλό/ημέρα, δηλαδή:
~100–140 γρ/εβδομάδα για βρέφη ~1000γρ,
~150–200 γρ/εβδομάδα για βρέφη ~1500γρ και άνω.
Ενδεικτική αύξηση βάρους ανάλογα με το βάρος γέννησης
| Κατηγορία βρέφους | Βάρος γέννησης | Αναμενόμενη αύξηση βάρους/ εβδομάδα |
| Εξαιρετικά χαμηλού βάρους (ELBW) | <1000 γρ | ~80–120 γρ/εβδομάδα |
| Πολύ χαμηλού βάρους (VLBW) | <1500 γρ | ~100–150 γρ/εβδομάδα |
| Μέσου προς χαμηλού βάρους | 1500–2000 γρ | ~150–200 γρ/εβδομάδα |
| Άνω των 2000 γρ | >2000 γρ | ~200–250 γρ/εβδομάδα |
Σημείωση: Στα πρώτα 5–7 24ωρα, τα βρέφη συνήθως χάνουν 5–15% του βάρους γέννησης, το οποίο ανακτούν σε περίπου 10–14 ημέρες. Από εκεί και πέρα παρακολουθείται η σταθερή αύξηση.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση
- Είδος διατροφής: Μητρικό γάλα με εμπλουτιστικά ή εξειδικευμένα σκευάσματα.
- Αναπνευστική κατάσταση: Μωρά με χρόνια πνευμονική νόσο ίσως καθυστερούν στην ανάπτυξη.
- Γαστρεντερικά προβλήματα ή λοιμώξεις: Μπορεί να μειώσουν την πρόσληψη.
- Νευροαναπτυξιακή ωρίμανση: Επηρεάζει την ικανότητα σίτισης.
Στόχος: σύγκλιση με την ενδομήτρια ανάπτυξη
- Η στρατηγική στη ΜΕΝΝ είναι η αύξηση να προσεγγίζει τον ρυθμό ενδομήτριας αύξησης (20–30 γρ/ημέρα στα τελευταία στάδια της κύησης),
- Στόχος είναι το βρέφος να αναπτύσσεται σαν να ήταν ακόμα στη μήτρα.
Διατροφή στο σπίτι: πότε ξεκινά, πώς υποστηρίζεται
Η έναρξη της αποκλειστικής στοματικής διατροφής στο σπίτι εξαρτάται από την ικανότητα θηλασμού ή σίτισης με μπιμπερό, τη σταθερότητα βάρους και την ωριμότητα των αντανακλαστικών.
Η υποστήριξη στο σπίτι περιλαμβάνει:
- Συνέχιση χρήσης εμπλουτισμένου μητρικού γάλακτος ή ειδικών σκευασμάτων
- Συχνή παρακολούθηση από παιδίατρο ή νεογνολόγο (βάρος, ύψος, περίμετρος κεφαλής),
- Διαιτολογική παρακολούθηση αν υπάρχουν προβλήματα σίτισης ή καθυστερημένη αύξηση.
Η εισαγωγή στερεών τροφών ξεκινά στο διορθωμένο 6ο μήνα, με την ίδια σειρά όπως στα τελειόμηνα βρέφη, αλλά μπορεί να χρειαστεί συμβουλή από διαιτολόγο ή λογοθεραπευτή αν υπάρχουν δυσκολίες κατάποσης ή καθυστερήσεις.
Ανάπτυξη και Πορεία στο Σπίτι (200–250 λέξεις)
Προσαρμογή ηλικίας (διορθωμένη ηλικία vs. χρονολογική)
Χρονολογική ηλικία: Η ηλικία που μετράται από την ημερομηνία γέννησης.
Διορθωμένη (ή προσαρμοσμένη) ηλικία: Υπολογίζεται αφαιρώντας τις εβδομάδες προωρότητας από τη χρονολογική ηλικία. Π.χ., αν ένα βρέφος γεννήθηκε στις 30 εβδομάδες (10 εβδομάδες νωρίτερα), τότε στους 6 μήνες χρονολογικής ηλικίας, η διορθωμένη ηλικία είναι 4 μηνών.
Γιατί είναι σημαντική:
- Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της ανάπτυξης, κινητικής/γνωστικής εξέλιξης και διατροφής που πρέπει να ακολουθείται.
- Η διορθωμένη ηλικία εφαρμόζεται μέχρι τους 18–24 μήνες, αναλόγως της προωρότητας.
Πορεία αύξησης βάρους και ύψους
Τα πρόωρα βρέφη έχουν συνήθως μικρότερο βάρος και ύψος από τα τελειόμηνα και ο ρυθμός ανάπτυξής τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: εβδομάδα κύησης, βάρος γέννησης, επιπλοκές, διατροφή και περιβαλλοντικά ερεθίσματα.
Μετά τη γέννηση, τις πρώτες εβδομάδες παρατηρείται συχνά μια καθυστέρηση στην αύξηση, κυρίως στα εξαιρετικά πρόωρα ή νοσηλευόμενα βρέφη. Ωστόσο, με την κατάλληλη φροντίδα και διατροφή, η ανάπτυξη των πρόωρων βρεφών σταδιακά προχώρα και αναπληρώνεται.
Η πρόοδος τους παρακολουθείται με ειδικές καμπύλες ανάπτυξης (Fenton, Intergrowth) έως την ηλικία των 50–52 εβδομάδων κύησης και στη συνέχεια με τις καμπύλες του WHO.
Η αναμενόμενη εβδομαδιαία αύξηση βάρους κυμαίνεται:
- 15–20 gr/ημέρα για πρόωρα κάτω των 2 κιλών,
- 20–30 gr/ημέρα για μεγαλύτερα βρέφη.
Η ανάκτηση του χαμένου βάρους γέννησης συνήθως ολοκληρώνεται τις πρώτες 2–3 εβδομάδες ζωής.
Η σωματική ανάπτυξη παρακολουθείται τουλάχιστον ανά μήνα τον πρώτο χρόνο και επανεκτιμάται με βάση τη διορθωμένη ηλικία.
Κινητική ανάπτυξη
Τα πρόωρα βρέφη μπορεί να εμφανίζουν καθυστέρηση στα κινητικά ορόσημα όπως:
- ανύψωση κεφαλής
- ρολάρισμα
- καθιστή θέση
- μπουσούλημα
- βάδιση
Αυτό οφείλεται στην ανωριμότητα του νευρομυϊκού συστήματος, την υποτονία ή σε επιπλοκές όπως εγκεφαλικές αιμορραγίες ή περιγεννητική ασφυξία. Παράλληλα, μπορεί να εμφανίζουν λιγότερη αυθόρμητη κίνηση και δυσκολία στον έλεγχο θέσεων.
Η φυσικοθεραπεία στα πρόωρα βρέφη παίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη της κινητικής τους ανάπτυξης.
Η έγκαιρη αξιολόγηση και παρέμβαση από παιδιατρικό φυσικοθεραπευτή συμβάλλει στην πρόληψη ή ελαχιστοποίηση τέτοιων δυσκολιών, στη διευκόλυνση της φυσιολογικής κινητικής ανάπτυξης και στην ενίσχυση της αλληλεπίδρασης του βρέφους με το περιβάλλον του.
Πότε ξεκινά η φυσικοθεραπεία:
- Μπορεί να αρχίσει από τη ΜΕΝΝ (νεογνολογική μονάδα) σε βαριά πρόωρα ή υψηλού κινδύνου βρέφη.
- Συνεχίζεται μετά το εξιτήριο με παρακολούθηση από εξειδικευμένο φυσιοθεραπευτή.
Στόχοι φυσικοθεραπείας:
- Ενίσχυση μυϊκού τόνου και ελέγχου θέσης κεφαλής και κορμού.
- Βελτίωση συντονισμού κινήσεων και συμμετρίας.
- Διευκόλυνση εκδήλωσης των φυσιολογικών αναπτυξιακών σταδίων (π.χ. ρολάρισμα, μπουσούλημα, βάδιση).
- Παροχή οδηγιών στους γονείς για σωστό χειρισμό και θέσεις σίτισης/ύπνου/παιχνιδιού.
Συχνές παρεμβάσεις:
- Δραστηριότητες ενίσχυσης του κορμού και της στάσης βασιζόμενες στα στάδια της κινητικής εξέλιξης
- Παιχνίδια και ασκήσεις με βοηθητικό εξοπλισμό (μπάλες, ρολά, σφήνες) που ενισχύουν την εκουσι;αύριο προσπάθεια του βρεφους
- Ασκήσεις αισθητηριακής ολοκλήρωσης, ιδίως σε βρέφη με υπερευαισθησία
Παραπομπή:
- Συνιστάται σε πρόωρα <32 εβδομάδων, βρέφη με παρατεταμένη νοσηλεία, ενδείξεις καθυστέρησης ή νευρολογικά ευρήματα.
Γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη
Η γνωστική εξέλιξη των πρόωρων βρεφών μπορεί να επηρεαστεί από την ανωριμότητα του εγκεφάλου, ειδικά σε βρέφη κάτω των 32 εβδομάδων. Οι επιδράσεις μπορεί να είναι παροδικές ή να επιμένουν εάν υπάρχουν συνοδές επιπλοκές (π.χ. εγκεφαλική αιμορραγία, χρόνια πνευμονοπάθεια).
Η γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη συχνά προχωρά με παρόμοιο ρυθμό, αλλά μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες στη συγκέντρωση ή καθυστέρηση λόγου.
Η έγκαιρη παρέμβαση και η αξιολόγηση από ειδικούς (αναπτυξιολόγος, λογοθεραπευτής) είναι σημαντική.
Συχνές εκδηλώσεις:
- καθυστέρηση στην αντίληψη ή ανταπόκριση σε ερεθίσματα
- δυσκολίες στη γλωσσική εξέλιξη (π.χ. καθυστέρηση ομιλίας, φτωχό λεξιλόγιο),
- δυσκολία στη συγκέντρωση ή στην οργάνωση παιχνιδιού σε μεγαλύτερη ηλικία.
Η έγκαιρη παρέμβαση και η αξιολόγηση από ειδικούς (αναπτυξιολόγους, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές) είναι σημαντική και πρέπει να είναι τακτική, ενώ προληπτικά μπορεί να ενταχθούν σε προγράμματα πρώιμης παρέμβασης (π.χ. λογοθεραπεία, εργοθεραπεία).
Η συμμετοχή των γονέων είναι κρίσιμη. Η αλληλεπίδραση, το τραγούδι, το διάβασμα, η βλεμματική επαφή και η σταθερότητα στη ρουτίνα αποτελούν «θεμέλια» της γνωστικής ανάπτυξης.
Εμβόλια σε πρόωρα μωρά – καθυστερούν ή όχι
Η ανοσοποίηση των πρόωρων βρεφών είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς τα βρέφη αυτά είναι πιο ευάλωτα σε λοιμώξεις λόγω της ανωριμότητας του ανοσοποιητικού τους συστήματος, της παρατεταμένης νοσηλείας και των πιθανών ιατρικών παρεμβάσεων (π.χ. αναπνευστική υποστήριξη, κεντρικές γραμμές, χειρουργεία).
Βασική αρχή:
Τα πρόωρα βρέφη πρέπει να εμβολιάζονται στην ίδια χρονολογική ηλικία (δηλαδή με βάση την ημερομηνία γέννησής τους), χωρίς καθυστέρηση ή αναμονή να “ωριμάσουν” περισσότερο ή να φτάσουν κάποιο βάρος, εκτός εάν υπάρχουν σοβαρές ιατρικές αντενδείξεις.
Σημεία-κλειδιά:
- Δεν καθυστερούν τα εμβόλια λόγω προωρότητας, με εξαίρεση σπάνιες περιπτώσεις βαριάς αστάθειας
- Όλα τα βασικά εμβόλια (π.χ. διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, πολιομυελίτιδας, πνευμονιόκοκκου, μηνιγγίτιδας, ιλαράς κ.λπ.) χορηγούνται στην ίδια ηλικία με τα τελειόμηνα βρέφη
- Ορισμένοι παιδίατροι παρακολουθούν λίγο στενότερα την αντιδραστικότητα του πρόωρου βρέφους μετά τα πρώτα εμβόλια, ιδίως αν υπάρχει ιστορικό αναπνευστικής αστάθειας
Ειδικές συστάσεις για πρόωρα:
Εμβόλιο RSV (παλιβιζουμάμπη):
Δεν είναι “εμβόλιο” με την τυπική έννοια, αλλά προφυλακτικό μονοκλωνικό αντίσωμα κατά του ιού RSV (ο οποίος προκαλεί σοβαρή βρογχιολίτιδα).
Χορηγείται σε επιλεγμένα πρόωρα βρέφη (συνήθως κάτω των 29 εβδομάδων ή με συνοδά καρδιοαναπνευστικά προβλήματα) τους μήνες υψηλής κυκλοφορίας του ιού (φθινόπωρο-χειμώνας).
Εμβόλιο ηπατίτιδας Β:
Σε βρέφη <2 κιλών, μπορεί να καθυστερήσει η πρώτη δόση μέχρι το βρέφος να σταθεροποιηθεί, εκτός αν η μητέρα είναι θετική στο αντιγόνο HBV, οπότε γίνεται κανονικά με ειδικές οδηγίες.
Γιατί είναι ακόμα πιο σημαντικά τα εμβόλια στα πρόωρα;
- Έχουν μειωμένα μητρικά αντισώματα (ειδικά αν γεννηθούν πολύ νωρίς).
- Έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα νοσηλείας και επιπλοκών από ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις.
- Ακόμα και ήπιες λοιμώξεις σε τελειόμηνα βρέφη, μπορεί να είναι σοβαρές ή απειλητικές για ένα πρόωρο.
Ύπνος και καθημερινή ρουτίνα πρόωρων βρεφών
Ο ύπνος είναι βασικός πυλώνας της ανάπτυξης του πρόωρου βρέφους, καθώς σχετίζεται με την ωρίμανση του εγκεφάλου, τη ρύθμιση ορμονών και τη νευροαναπτυξιακή εξέλιξη. Τα πρόωρα μωρά έχουν αρχικά ασαφή κύκλους ύπνου-εγρήγορσης, οι οποίοι σταδιακά οργανώνονται.
Κύρια χαρακτηριστικά ύπνου πρόωρων βρεφών:
- Μικρότερη διάρκεια συνεχόμενου ύπνου σε σύγκριση με τελειόμηνα.
- Συχνά ξυπνήματα λόγω πείνας ή δυσφορίας.
- Περνούν μεγαλύτερο ποσοστό του ύπνου τους σε REM φάση (σημαντική για την ανάπτυξη του ΚΝΣ).
- Ο κύκλος ύπνου-εγρήγορσης αρχίζει να σταθεροποιείται γύρω στον διορθωμένο 3ο μήνα.
Συστάσεις για υγιή ύπνο:
- Πάντα ύπνος σε ύπτια θέση (ανάσκελα) για μείωση κινδύνου αιφνίδιου θανάτου.
- Σταθερό περιβάλλον: σκοτεινό τη νύχτα, φωτεινό την ημέρα – βοηθά στη ρύθμιση του βιολογικού ρολογιού.
- Ήρεμη ρουτίνα ύπνου με σταθερές ώρες και ήπια μετάβαση.
- Χρήση λευκού ήχου ή μελωδιών χαμηλής έντασης μπορεί να βοηθήσει στην ηρεμία.
Επιστροφή στο σπίτι: τι πρέπει να προσέξουν οι γονείς
Η επιστροφή του πρόωρου βρέφους στο σπίτι είναι ένα σημαντικό αλλά αγχωτικό βήμα για τους γονείς. Συνήθως πραγματοποιείται όταν το βρέφος:
- Μπορεί να τρέφεται από το στόμα (θηλασμός ή μπιμπερό).
- Αναπνέει χωρίς υποστήριξη ή με σταθερό επίπεδο οξυγόνου.
- Διατηρεί φυσιολογική θερμοκρασία χωρίς θερμοκοιτίδα.
- Έχει σταθερή αύξηση βάρους.
Οδηγίες για το σπίτι:
- Περιβάλλον ήρεμο, καθαρό, χωρίς καπνό ή ασθενείς επισκέπτες.
- Ενδεχομένως χρήση παρακολούθησης οξυγόνου ή άλλου monitor κατ’ οίκον, αν το συστήσει ο γιατρός.
- Τακτική ιατρική παρακολούθηση από παιδίατρο ή/και αναπτυξιολόγο.
- Εκπαίδευση γονέων σε θέματα σίτισης, φαρμακευτικής αγωγής, χειρισμού κρίσεων (π.χ. άπνοιας).
- Πληροφόρηση για αναπτυξιακά ορόσημα και πότε πρέπει να ζητήσουν επιπλέον αξιολόγηση.
- Προσοχή στις επισκέψεις και κοινωνικές επαφές τους πρώτους μήνες για αποφυγή λοιμώξεων.
Ιστορίες πρόωρων μωρών – ενθαρρυντικές μαρτυρίες
Γονείς που ακολούθησαν πρόγραμμα συμβουλευτικής υποστήριξης και πρώιμης παρέμβασης φυσικοθεραπείας αναφέρουν θεαματικά αποτελέσματα:
Ε. 6 ετών
Η Ε. γεννήθηκε στις 27 εβδομάδες λόγω προεκλαμψίας της μητέρας, με Β.Γ 930 γρ, δεν έκλαψε αμέσως, επανήλθε με ανάνηψη, όπως χαρακτηριστικά μας λέει η μητέρα “γεννηθηκε μωβ”. Παρέμεινε στην ΜΕΝΝ 3 μήνες.
Μετά την νοσηλεία της και παράλληλα με το καθιερωμένο αναπτυξιακό follow up στους 3, 6, 9 και 12 μήνες, καταγράφηκαν τυπικά όλα τα αναπτυξιακά στάδια (περπάτησε 12 μηνών, είπε τις πρώτες λέξεις 12 μηνών, έκανε προτάσεις 2 ετών και κατέκτησε τον έλεγχο των σφιγκτήρων 3 ετών.
Παρακολουθεί εργοθεραπεία και λογοθεραπεία από την ηλικία των 4 ετών με εξαιρετικά καλή εξέλιξη και έχει ενταχθεί ομαλά στο νηπιαγωγείο!
Ρ. 8 ετών
Ο Ρ. γεννήθηκε στις 29 εβδομάδες κύησης λόγω ολικής αποκόλλησης του πλακούντα και εσωτερικής αιμορραγίας της μητέρας, με Β.Γ. 1750 γρ. Παρέμεινε στην ΜΕΝΝ 38 ημέρες υποστηριζόμενος με οξυγόνο λόγω χαμηλού κορεσμού. Παρακολούθησε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης φυσικοθεραπειας από 4 μηνών και περπάτησε 17 μηνών (δλδ περίπου 12 μηνών διορθωμένης ηλικίας).
Το παιδί παρακολουθεί πλέον το τυπικό σχολείο στην Α’ δημοτικού μετά από επαναφοίτηση του νηπιαγωγείου. Παρακολούθησε ειδικές θεραπείες σε όλη τη προσχολική ηλικία και οι γονείς, παρ όλη την αναστάτωση του ιστορικού του, δηλώνουν χαρούμενοι και ικανοποιημένοι από τη πορεία του υποστηρίζοντας τον συνεχώς σε όλα του τα βήματα.
Οι ιστορίες αυτές υπενθυμίζουν ότι, με την κατάλληλη παρέμβαση και καθοδήγηση, τα πρόωρα μωρά έχουν απεριόριστες δυνατότητες. Οι γονείς, όταν πλαισιώνονται από ειδικούς και ενδυναμώνονται μέσα από την ενημέρωση και την υποστήριξη, μεταμορφώνονται στους σημαντικότερους συμμάχους της ανάπτυξης των παιδιών τους.
Προϊόντα και Εξοπλισμός για Πρόωρα Μωρά
Η φροντίδα ενός πρόωρου μωρού απαιτεί εξειδικευμένα προϊόντα και εξοπλισμό για να καλυφθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες του.
Τα ρούχα για πρόωρα μωρά, όπως φορμάκια, καλτσάκια και καπελάκια, είναι μικρότερων διαστάσεων και κατασκευασμένα από υποαλλεργικά υλικά για ευαίσθητο δέρμα.
Οι πάνες πρέπει να είναι ειδικού μεγέθους για πρόωρα, προσφέροντας άνεση και προστασία χωρίς να ερεθίζουν το δέρμα.
Απαλά σεντόνια, βαμβακερά και χωρίς ραφές, είναι ιδανικά για τα μικροσκοπικά κρεβατάκια τους. Ειδικά χταποδάκια βοηθούν στην ηρεμία του μωρού, ενώ τα εργονομικά μαξιλάρια υποστηρίζουν τη σωστή θέση του σώματος και του κεφαλιού.
Για δώρα, προτιμήστε πρακτικά και ασφαλή αντικείμενα, όπως ρουχαλάκια, πιπίλες ή μαλακά παιχνίδια.
Οι πιπίλες και τα μπιμπερό για πρόωρα είναι μικρότερου μεγέθους και κατασκευασμένα για ήπια αναρρόφηση, ενώ οι διαφημίσεις της Pampers προωθούν προϊόντα φτιαγμένα ειδικά για πρόωρα βρέφη, με σεβασμό στις ανάγκες τους.
Πρόωρη Γέννα & Ψυχολογική Στήριξη Γονέων
Η πρόωρη γέννα αποτελεί μια δύσκολη εμπειρία που συνοδεύεται συχνά από έντονη ψυχολογική επιβάρυνση για τους γονείς. Ο φόβος για την υγεία του μωρού, η παρατεταμένη νοσηλεία σε μονάδες εντατικής φροντίδας νεογνών και η αβεβαιότητα της κατάστασης προκαλούν άγχος, θλίψη και συχνά ενοχές.
Η ψυχολογική υποστήριξη, είναι καθοριστική για την ενδυνάμωση των γονιών, βοηθώντας τους να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και να σταθούν σταθεροί δίπλα στο παιδί τους.
Παράλληλα, η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση σε πρόωρα νεογνά βοηθά στην κινητική τους ανάπτυξη και στην προσαρμογή στο εξωμήτριο περιβάλλον.
Η συμμετοχή σε φόρουμ και υποστηρικτικές ομάδες γονέων προσφέρει πρακτική βοήθεια και συναισθηματική κατανόηση από ανθρώπους με παρόμοιες εμπειρίες.
Η 17η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Προωρότητας, είναι ευκαιρία ευαισθητοποίησης και στήριξης των οικογενειών αυτών.
Αν γνωρίζετε κάποιον γονέα με πρόωρο βρέφος, το σημαντικότερο που μπορείτε να προσφέρετε είναι η ενσυναίσθηση και η παρουσία σας.
Συχνά, αυτοί οι γονείς βιώνουν έντονο άγχος, αβεβαιότητα και συναισθηματική απομόνωση. Γι’ αυτό, χρειάζονται να νιώσουν υποστήριξη και αποδοχή. Είναι πολύ βοηθητικό να ανταλλάσουν τις εμπειρίες τους με γονείς που έχουν βιώσει παρόμοιες εμπειρίες με τα παιδιά τους ωστε να νιώσουν αλληλεγγύη και κατανόηση.
Κάποιοι γονείς βρίσκουν καταφύγιο στις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις αναζητώντας ανακούφιση και ελπίδα μέσα από τη προσευχή. Ο Αγιος Στυλιανός, προστάτης των παιδιών αναφέρεται τακτικά στην χριστιανική παράδοση ως βάλσαμο για την δύσκολη περίοδο των γονέων…
Ενθαρρύνετε τους να αναζητήσουν στήριξη – είτε μέσω ψυχολογικής βοήθειας, είτε συμμετέχοντας σε ομάδες υποστήριξης ή φόρουμ γονέων πρόωρων βρεφών. Μην ξεχνάτε να τους υπενθυμίζετε ότι δεν είναι μόνοι· υπάρχουν άνθρωποι και δομές που καταλαβαίνουν και μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά.
