Τι Είναι η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (SLI);
Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (Specific Language Impairment, SLI) περιγράφεται στο DSM-5 (Tαξινόμηση της Αμερικάνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας) ως “Γλωσσική Διαταραχή” (Language Disorder) και στο ICD-10 (Παγκόσμια ταξινόμηση υγείας) ως “Ειδική Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή” (F80).
Προσδιορίζεται περαιτέρω ως F80.1 (εκφραστικός τύπος), F80.2 (προσληπτικός τύπος) και F80.9 (μη καθορισμένος τύπος).
Πρόκειται για μία διαταραχή της ανάπτυξης του λόγου που επηρεάζει αποκλειστικά την ικανότητα έκφρασης ή κατανόησης της γλώσσας, χωρίς να συνδέεται με νοητική ανεπάρκεια, αυτισμό, νευρολογική βλάβη ή αισθητηριακά ελλείμματα.
Διαφοροποίηση από άλλες διαταραχές:
Η SLI διαφέρει ριζικά από τον αυτισμό, τη νοητική υστέρηση και τη δυσλεξία.
Στον αυτισμό, εκτός από τις δυσκολίες στην επικοινωνία, συνυπάρχουν ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση, περιορισμένα ενδιαφέροντα και στερεοτυπίες. Στην SLI, όμως, οι δυσκολίες περιορίζονται αποκλειστικά στο λόγο (έκφραση, κατανόηση) χωρίς να συνοδεύονται από δυσκολίες κοινωνικοποίησης, στερεοτυπίες ή περιορισμένα πρότυπα συμπεριφοράς.
Η δυσλεξία αφορά δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου (ανάγνωση, ορθογραφία), ενώ η SLI εντοπίζεται στον προφορικό λόγο (έκφραση, κατανόηση). Στην Ειδική Γλωσσική Διαταραχή το παιδί μπορεί να δυσκολεύεται να κατανοήσει τον προφορικό λόγο ή να σχηματίσει σωστές προτάσεις, αλλά να μην παρουσιάζει δυσκολίες αποκωδικοποίησης κειμένου.
Η νοητική υστέρηση χαρακτηρίζεται από χαμηλή επίδοση στο συνολικό νοητικό επίπεδο (με χαμηλό IQ), δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων, στην κατανόηση αφηρημένων εννοιών και στην αυτονόμηση του ατόμου.
Αντίθετα, τα παιδιά με SLI διαθέτουν φυσιολογική νοημοσύνη, κατανοούν τον κόσμο γύρω τους, αλλά δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν το λόγο σωστά.
Σύμφωνα με έρευνες (Bishop, 2014), τα παιδιά με SLI επιδεικνύουν φυσιολογική νοημοσύνη και κοινωνική ανάπτυξη, κατανοούν τα συναισθήματα και τους κοινωνικούς κανόνες.
Με λίγα λόγια, η SLI συνδέεται αποκλειστικά με τη γλωσσική ανάπτυξη, ενώ οι άλλες καταστάσεις εμπλέκουν ευρύτερες δυσκολίες.
Κατηγοριοποίηση:
Εκφραστικός τύπος (F80.1):
Σε αυτό τον τύπο της διαταραχής, τα παιδιά δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για να εκφράσουν σωστά τις σκέψεις τους. Παρότι κατανοούν όσα ακούνε, δυσκολεύονται να σχηματίσουν σωστές συντακτικές δομές, να χρησιμοποιήσουν τον κατάλληλο χρόνο των ρημάτων ή να επιλέξουν τις σωστές λέξεις. Η ομιλία τους μπορεί να είναι σύντομη, τηλεγραφική ή να περιλαμβάνει συντακτικά και μορφολογικά λάθη.
Αντιληπτικός τύπος (F80.2):
Εδώ η δυσκολία εντοπίζεται στην ικανότητα των παιδιών να κατανοήσουν τον προφορικό λόγο. Μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν σύνθετες εντολές, να συνδέσουν σωστά τις λέξεις με το νόημά τους ή να καταλάβουν τον τόνο και το ύφος της ομιλίας των άλλων.
Αυτό συχνά οδηγεί σε δυσκολίες αλληλεπίδρασης, παρά το γεγονός ότι δεν συνδέεται με νοητική ανεπάρκεια ή με αυτιστικό φάσμα.
Μικτή μορφή (F80.9):
Αυτός ο τύπος συνδυάζει χαρακτηριστικά τόσο του εκφραστικού όσο και του αντιληπτικού τύπου. Τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν το λόγο των άλλων αλλά και να εκφράσουν σωστά τις σκέψεις τους.
Πρόκειται συνήθως για πιο σύνθετες περιπτώσεις, οι οποίες απαιτούν πολυεπίπεδη αξιολόγηση και θεραπευτική προσέγγιση.
Χαρακτηριστικά και Συμπτώματα
Τα παιδιά με SLI, παρότι έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, μπορεί να παρουσιάζουν:
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου σε σύγκριση με τα συνομήλικα παιδιά. Τα παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (SLI) παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στην ανάπτυξη του λόγου, οι οποίες εκδηλώνονται αρκετά νωρίς, από την προσχολική ηλικία.
Παρότι διαθέτουν φυσιολογική νοημοσύνη, κατακτούν την ομιλία πιο αργά από τους συνομηλίκους τους, συχνά μιλώντας για πρώτη φορά πολύ αργότερα από το αναμενόμενο. Εμφανίζουν, δηλαδή, καθυστέρηση ομιλίας.
- Προβλήματα σύνταξης και γραμματικής. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της SLI είναι τα συντακτικά και μορφολογικά λάθη. Τα παιδιά δυσκολεύονται να σχηματίσουν σωστές και πλήρεις προτάσεις, να χρησιμοποιήσουν σωστά άρθρα, συνδέσμους, χρόνους και καταλήξεις ρημάτων.
Συχνά παραλείπουν άρθρα ή χρησιμοποιούν λανθασμένες καταλήξεις, γεγονός που κάνει δύσκολη την καταληπτότητα της ομιλίας τους.
- Περιορισμένο λεξιλόγιο και δυσκολία στην εκμάθηση νέων λέξεων. Τα παιδιά με SLI συχνά χρησιμοποιούν ένα περιορισμένο εύρος λέξεων και δυσκολεύονται να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
Παρουσιάζουν αργοπορημένη εκμάθηση νέων λέξεων, ξεχνούν εύκολα ορολογίες που μπορεί να διδαχθούν, ή χρησιμοποιούν γενικούς όρους («αυτό» ή «πράγμα») αντί για πιο συγκεκριμένες λέξεις.
Αυτό επηρεάζει την ικανότητά τους να εκφραστούν με σαφήνεια και να περιγράψουν καταστάσεις ή συναισθήματα.
- Δυσκολία στην κατανόηση περίπλοκων οδηγιών και αφηρημένων εννοιών. Οι σύνθετες οδηγίες ή οι αφηρημένες έννοιες (π.χ. οδηγίες πολλών βημάτων, έννοιες χρόνου, ποσότητας, συναισθήματα) αποτελούν πρόκληση για τα παιδιά με SLI.
Ενδέχεται να κατανοούν μόνο ένα μέρος της πρότασης ή να αδυνατούν να συνδέσουν τα στοιχεία της πληροφορίας μεταξύ τους, γεγονός που περιορίζει την ανταπόκρισή τους στο μάθημα, στο παιχνίδι ή στο οικογενειακό περιβάλλον.
- Αδυναμία να συμμετέχουν σε συνομιλίες λόγω προβλημάτων στη ροή του λόγου. Στην καθημερινή επικοινωνία, τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τη ροή ενός διαλόγου, να συνεισφέρουν κατάλληλα σε μία συνομιλία ή να εκφράσουν σωστά σκέψεις και συναισθήματα.
Παρουσιάζουν συχνές παύσεις ή δυσκολία εύρεσης της σωστής λέξης, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην αυτοπεποίθησή τους και στην επιθυμία τους να συμμετάσχουν σε μια συζήτηση.
- Προβλήματα στις κοινωνικές δεξιότητες, καθώς συχνά δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν τις σκέψεις και τις ανάγκες τους. Παρότι επιθυμούν να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με τους άλλους, τα παιδιά με SLI συχνά δυσκολεύονται να εκφράσουν ξεκάθαρα τις ανάγκες τους ή να κατανοήσουν τον κοινωνικό κώδικα των συνομηλίκων τους.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις, να περιορίσει τη συμμετοχή τους στο παιχνίδι και να επηρεάσει την αυτοεικόνα τους, ιδιαίτερα στο σχολικό περιβάλλον.
Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου
Γενετικοί παράγοντες:
Έρευνες έχουν δείξει ότι η SLI έχει ισχυρό γενετικό υπόβαθρο. Παιδιά που έχουν στην οικογένεια τους άτομα που παρουσίασαν SLI, έχουν σημαντικές πιθανότητες να εμφανίσουν και τα ίδια την διαταραχή.
Η μελέτη των Vernes et al. (2008), που δημοσιεύτηκε στη New England Journal of Medicine, αναδεικνύει τη σύνδεση του γονιδίου CNTNAP2 με την επεξεργασία της γλώσσας στα παιδιά με SLI.
Δηλαδή, παραλλαγές σε συγκεκριμένα γονίδια, όπως το FOXP2 και το CNTNAP2, έχουν συσχετιστεί με την ανάπτυξη γλωσσικών διαταραχών, αν και δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνα.
Η κληρονομικότητα υποδηλώνει ότι η SLI δεν είναι αποτέλεσμα ελλιπούς φροντίδας ή εκπαίδευσης, αλλά μιας φυσιολογικής διαφοροποίησης στη γλωσσική επεξεργασία.
Νευρολογικές διαφορές:
Παρόλο που, όπως αναφέραμε, δεν συνδέεται κάποιο νευρολογικό πρόβλημα που να δικαιολογεί την εμφάνιση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής, έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά με SLI παρουσιάζουν διαφορές στην εγκεφαλική επεξεργασία του λόγου.
Νευροαπεικονιστικές μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά με SLI παρουσιάζουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τη γλώσσα.
Οι διαφορές που παρατηρήθηκαν στον εγκέφαλο των παιδιών με SLI, αφορούν κυρίως περιοχές που σχετίζονται με την κατανόηση και την παραγωγή του λόγου, όπως το αριστερό ημισφαίριο.
Αυτές οι διαφορές δεν αφορούν εμφανείς βλάβες, αλλά στον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την ομιλία.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά με SLI δυσκολεύονται να επεξεργαστούν με ακρίβεια τους ήχους των λέξεων και να κατανοήσουν ή να φτιάξουν σωστές γραμματικές προτάσεις. Οι λειτουργίες αυτές κατακτούνται με καθυστέρηση ή με λιγότερη ακρίβεια σε σχέση με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες:
Αν και η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή συνδέεται κυρίως με γενετικούς παράγοντες, το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί μπορεί να επηρεάσει το πώς εκδηλώνεται ή πόσο έντονα φαίνονται τα συμπτώματα.
Για παράδειγμα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπάρχει αρκετή λεκτική επικοινωνία – δηλαδή δεν του μιλούν συχνά, δεν ακούει ιστορίες, τραγούδια ή συζητήσεις – μπορεί να δυσκολευτεί περισσότερο στην ανάπτυξη του λόγου.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το περιβάλλον προκάλεσε την SLI, αλλά ότι μπορεί να ενισχύσει τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες.
Επίσης, σε δίγλωσσα περιβάλλοντα κάποια παιδιά με SLI μπορεί να μπερδευτούν πιο εύκολα.
Ο εγκέφαλός τους δυσκολεύεται να επεξεργαστεί σωστά τις πληροφορίες από περισσότερες γλώσσες, με αποτέλεσμα να φαίνονται πιο έντονα τα προβλήματα στην κατανόηση ή στην έκφραση.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η δίγλωσση ανατροφή προκαλεί τη διαταραχή· απλώς κάνει τα συμπτώματα πιο εμφανή.
Διάγνωση και Αξιολόγηση
Η διάγνωση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής (SLI) πραγματοποιείται κυρίως από παιδοψυχίατρο, αναπτυξιολόγο και λογοθεραπευτή, αφού έχουν αποκλειστεί άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες.
Το πρώτο και βασικό βήμα είναι η χρήση γλωσσικών τεστ αξιολόγησης, που έχουν ως στόχο τη μέτρηση της γλωσσικής ικανότητας του παιδιού. Τα τεστ αυτά εξετάζουν παραμέτρους όπως η κατανόηση του προφορικού λόγου, η έκφραση, η χρήση γραμματικών κανόνων, η φωνολογική επίγνωση και το λεξιλόγιο.
Πλέον υπάρχουν σταθμισμένα τεστ τα οποία εξετάζουν τους παραπάνω τομείς συγκρίνοντάς τους με το μέσο όρο παιδιών ίδιας ηλικίας.
Τα πιο αξιόπιστα είναι:
- PLS‑3, Griffith’s test (Preschool Language Scale, 3rd edition) – ελληνική έκδοση: Η υποκλίμακα “Ακουστική Κατανόηση” αξιολογεί λεξιλόγιο, σημασιολογία, μορφολογία και συντακτικό· η “Εκφραστική Επικοινωνία” ελέγχει φωνητική ανάπτυξη, κοινωνική χρήση της γλώσσας, μορφοσυντακτικές και σημασιολογικές δεξιότητες.
- Λογόμετρο: Πρόκειται για σταθμισμένο τεστ γλωσσικής αξιολόγησης που χορηγείται σε παιδιά 4–7 ετών. Σχεδιάστηκε και σταθμίστηκε με βάση δείγμα άνω των 1.000 παιδιών σε όλη την Ελλάδα, παρέχοντας αξιόπιστη ανίχνευση γλωσσικών δυσκολιών στον προφορικό και γραπτό λόγο.
- Action Picture Test (Εικόνες Δράσης): Αυτό το τεστ αξιολογεί την πληροφοριακή επάρκεια και τη γραμματική δομή μέσω εικόνων δράσης. Χορηγείται με σταθμισμένο τρόπο και αναλύει τη σύνταξη, τις εκφραστικές δεξιότητες και τις πληροφορίες που μπορεί να μεταφέρει ένα παιδί μέσα από απλές ερωτήσεις.
- ΜέταΦΩΝ Τεστ: Πρόκειται για ένα ανιχνευτικό και αναπτυξιακό εργαλείο για παιδιά 3 έως 7 ετών. Εξετάζει τη φωνολογική επίγνωση σε επίπεδο ομοιοκαταληξίας, συλλαβής και φωνήματος.
- Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου (ΔΕΛ): Αυτό είναι ένα εργαλείο αξιολόγησης μεσα από το οποίο προκύπτουν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, έγκυρα αποτελέσματα για την αναπτυξιακή ηλικία του εκφραστικού λεξιλογίου.
Μέσω της κλινικής εξέτασης, ο λογοθεραπευτής προχωρά σε παρατήρηση της ελεύθερης επικοινωνίας του παιδιού.
Η φυσική αλληλεπίδραση με συνομηλίκους και ενήλικες, η κατανόηση οδηγιών, η ικανότητα έναρξης και διατήρησης διαλόγου, καθώς και η χρήση της γλώσσας σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα, αποτελούν σημαντικό κομμάτι της λειτουργικής επικοινωνίας.
Ο λογοθεραπευτής μπορεί να λάβει αυτές τις πληροφορίες είτε μέσω της παρατήρησης και του ελεύθερου παιχνιδιού, είτε μέσα από την συνέντευξη με τους γονείς και το οικείο περιβάλλον του παιδιού..
Εξίσου σημαντική είναι η διαφορική διάγνωση από άλλες διαταραχές που ενδέχεται να επηρεάζουν τη γλωσσική ανάπτυξη, όπως η δυσλεξία, ο αυτισμός, η νοητική καθυστέρηση ή διαταραχές ακοής.
Για τον λόγο αυτό, είναι αναγκαία η συνεργασία με άλλους ειδικούς (π.χ. παιδοψυχίατρο, αναπτυξιολόγο, ωτορινολαρυγγολόγο) ώστε να αποκλειστούν οργανικά, αισθητηριακά ή νευρολογικά αίτια.
Κριτήρια διάγνωσης:
- Το παιδί εμφανίζει σημαντική καθυστέρηση στον λόγο χωρίς εμφανή νευρολογικά ή αισθητηριακά προβλήματα.
- Η γλωσσική του ικανότητα είναι κάτω από το μέσο όρο για την ηλικία του.
Τα βασικά διαγνωστικά κριτήρια για την Ειδική Γλωσσική Διαταραχή περιλαμβάνουν σημαντική καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου χωρίς εμφανή νευρολογικά, αισθητηριακά ή νοητικά προβλήματα.
Η γλωσσική ικανότητα του παιδιού είναι εμφανώς κάτω του μέσου όρου για την ηλικία του, γεγονός που επηρεάζει τη σχολική του επίδοση και την κοινωνική του ένταξη.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστική για την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων και την ομαλή ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη.
Θεραπεία και Αντιμετώπιση της SLI
Η θεραπεία της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής (SLI) επικεντρώνεται κυρίως στη λογοθεραπευτική παρέμβαση, η οποία προσαρμόζεται στις ατομικές ανάγκες κάθε παιδιού.
Ο βασικός στόχος της λογοθεραπείας είναι η ενίσχυση της γλωσσικής ικανότητας, τόσο στην κατανόηση όσο και στην παραγωγή του λόγου. Η θεραπεία περιλαμβάνει δραστηριότητες που βοηθούν στη βελτίωση της γραμματικής, της φωνολογικής κατάκτησης και της συντακτικής οργάνωσης του λόγου.
- Ασκήσεις για την ενίσχυση της γλωσσικής ανάπτυξης:
Παράλληλα, ενισχύεται το λεξιλόγιο μέσω παιχνιδιών λέξεων, ιστοριών και αφηγήσεων, προκειμένου να διευκολυνθεί η αυθόρμητη χρήση της γλώσσας.
Ένα σημαντικό μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας είναι η χρήση οπτικών βοηθημάτων, όπως εικόνες, κάρτες και συμβολικά αντικείμενα, τα οποία διευκολύνουν την κατανόηση αφηρημένων εννοιών και βοηθούν στην εμπέδωση των εννοιών μέσω οπτικής ενίσχυσης και του παιχνιδιού.
Επιπλέον, οι δραστηριότητες που περιλαμβάνουν διάλογο και ανάγνωση ιστοριών με συγκεκριμένο στόχο βελτιώνουν την καθαρότητα της ομιλίας και τη συνοχή του λόγου του παιδιού.
- Ρόλος των γονέων και των εκπαιδευτικών:
Η επιτυχία της θεραπευτικής παρέμβασης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία των γονέων και των εκπαιδευτικών. Η καθημερινή εξάσκηση στο σπίτι —μέσα από απλές, επαναλαμβανόμενες και στοχευμένες αλληλεπιδράσεις— είναι πολύ σημαντική.
Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν την επικοινωνία μέσα από ερωτήσεις ανοικτού τύπου, περιγραφές μικρών ιστοριών ή της καθημερινότητας τους και ανάγνωση παραμυθιών.
Αντίστοιχα, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να κάνουν προσαρμογές στο σχολικό περιβάλλον, όπως απλοποίηση οδηγιών, χρήση οπτικής υποστήριξης και προσφορά επιπλέον χρόνου στην απάντηση, ώστε να ενισχύεται η συμμετοχή και η αυτοπεποίθηση του παιδιού στην τάξη.
Σχέση της SLI με Άλλες Διαταραχές
SLI και Δυσλεξία:
Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και η Δυσλεξία είναι δύο εντελώς διαφορετικές αναπτυξιακές διαταραχές, οι οποίες σχετίζονται με την γλώσσα και την μάθηση.
Και στις δύο περιπτώσεις τα παιδιά έχουν φυσιολογική νοημοσύνη, ωστόσο παρουσιάζουν δυσκολίες στην μάθηση, στην φωνολογική ενημερότητα και στην κατανόηση και/ή παραγωγή γλώσσας, αν και σε διαφορετικά επίπεδα.
Οι διαφορές που παρουσιάζουν οι δύο διαταραχές φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
| Χαρακτηριστικά | Ειδική Γλωσσική Διαταραχή | Δυσλεξία |
| Βασική Δυσκολία | Ανάπτυξη και χρήση ομιλίας | Δυσκολία στην γραφή και στην ανάγνωση |
| Κατανόηση προφορικού λόγου | Συνήθως δυσκολία στην κατανόηση προφορικού λόγου | Δεν υπάρχει δυσκολία |
| Ανάγνωση | Μπορεί να επηρεαστεί δευτεροπαθώς | Σημαντική δυσκολία |
| Φωνολογική Επίγνωση | Μπορεί να επηρεαστεί δευτεροπαθώς | Σημαντική δυσκολία |
| Λεξιλόγιο | Φτωχό Λεξιλόγιο- Δυσκολία στις συντακτικές δομές | Φυσιολογικό Λεξιλόγιο, Καλή δομή |
| Ομιλία | Καθυστέρηση ομιλίας, δυσκατάληπτη ομιλία, έντονα φωνολογικά λάθη | Καμία λεκτική δυσκολία |
| Διάγνωση | Στην προσχολική ηλικία | Συνήθως μετά την Ά Δημοτικού |
Παράδειγμα:
Ένα παιδί με SLI μπορεί να πει: «Εγώ πήγε μαγαζί αύριο», αντί για «Εγώ πήγα στο μαγαζί χθες».
Ένα παιδί με δυσλεξία μπορεί να πει προφορικά σωστά τη φράση, αλλά όταν γράφει, να αντικαθιστά γράμματα ή να κάνει συλλαβικά λάθη (π.χ. «πιγα στο μαγαζι χθεσ»).
SLI και Αυτισμός:
Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (SLI) και ο Αυτισμός είναι επίσης δύο τελείως διαφορετικές αναπτυξιακές διαταραχές, αλλά συχνά συγχέονται λόγω ορισμένων κοινών χαρακτηριστικών, ιδιαίτερα στις γλωσσικές και επικοινωνιακές δυσκολίες.
Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους που είναι κρίσιμες για τη διάγνωση και τη κατάλληλη παρέμβαση.
Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας, περιορισμένο λεξιλόγιο ή δυσκολία στον σχηματισμό σωστών προτάσεων.
Όσον αφορά στην κοινωνική αλληλεπίδραση, μπορεί να εμφανίζονται παρόμοιες δυσκολίες και στις δύο διαταραχές, ωστόσο στα παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή η δυσκολία στην κοινωνικοποίηση είναι αποτέλεσμα της γλωσσικής τους δυσκολίας, ενώ στον αυτισμό είναι πυρηνική δυσκολία.
Οι διαφορές που παρουσιάζουν οι δύο διαταραχές φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
| Χαρακτηριστικά | Ειδική Γλωσσική Διαταραχή | Αυτισμός |
| Βασική Δυσκολία | Ανάπτυξη και χρήση ομιλίας | Κοινωνική επικοινωνία, συμπεριφορές, στερεότυπα ενδιαφέροντα |
| Κοινωνική Αλληλεπίδραση | Συνήθως φυσιολογική, αν εξαιρέσουμε τη γλωσσική δυσκολία | Περιορισμένη, δυσκολίες στην κοινωνική αμοιβαιότητα και κατανόηση της προοπτικής του άλλου |
| Εξωλεκτική Επικοινωνία | Φυσιολογική | Συχνά σοβαρά επηρεασμένη (βλεμματική επαφή, εκφράσεις, χειρονομίες) |
| Στερεοτυπικές Συμπεριφορές | Απουσιάζουν | Επαναλαμβανόμενες κινήσεις, ρουτίνες |
| Παιχνίδι | Τυπικό | Στερείται φαντασίας, επαναλαμβανόμενο |
| Γλωσσικές Δυσκολίες | Σημαντικές και στην καθαρότητα της ομιλίας και στην δομή της έκφρασης | Μπορεί να υπάρχουν αντίστοιχες δυσκολίες αλλά δευτεροπαθείς |
Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και ο Αυτισμός έχουν επιφανειακές ομοιότητες, κυρίως στην ομιλία, αλλά διαφέρουν ριζικά στον πυρήνα και στη φύση των συμπτωμάτων. Είναι σημαντικό να γίνει σωστή αξιολόγηση ώστε να δοθεί η κατάλληλη υποστήριξη στο κάθε παιδί.
SLI και ADHD (ΔΕΠΥ)
Η Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (SLI) και η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι δύο διαφορετικές νευροαναπτυξιακές διαταραχές, αλλά συχνά συνυπάρχουν και παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα, κάτι που μπορεί να περιπλέξει τη διάγνωση και την παρέμβαση.
Πολλές μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών με SLI παρουσιάζει και συμπτώματα ΔΕΠΥ και το αντίστροφο. Οι διαταραχές αυτές μπορεί να ενισχύουν η μία την άλλη:
- Παιδιά με SLI μπορεί να φαίνονται απρόσεκτα ή παρορμητικά, επειδή δυσκολεύονται να επεξεργαστούν λεκτικές πληροφορίες.
- Αντίστοιχα, παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να έχουν γλωσσικές δυσκολίες, γιατί δυσκολεύονται να εστιάσουν και να οργανώσουν τις σκέψεις τους σε λόγο.
Και στις δύο περιπτώσεις επηρεάζεται η προσοχή. Στην Ειδική Γλωσσική Διαταραχή λόγω δυσκολίας στην λεκτική κατανόηση και στην ΔΕΠΥ λόγω πρωτογενούς δυσκολίας.
Σημαντικό είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες, είτε λόγω δυσκολίας στην ανάγνωση και στην κατανόηση (SLI), είτε λόγω απροσεξίας (ΔΕΠΥ).
Μία ακόμα κοινή δυσκολία αφορά στην οργάνωση του προφορικού λόγου. Στην Ειδική Γλωσσική Διαταραχή υπάρχει δυσκολία στο λεξιλόγιο, την σύνταξη και την γραμματική, ενώ στην ΔΕΠΥ υπάρχει ανοργάνωτος λόγος και χάλαση ειρμού λόγω παρόρμησης
| Χαρακτηριστικά | Ειδική Γλωσσική Διαταραχή | ΔΕΠΥ |
| Βασική Δυσκολία | Ανάπτυξη και χρήση ομιλίας | Δυσκολία στη διατήρηση προσοχής, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα |
| Γλωσσικές Δεξιότητες | Πρωτογενώς επηρεασμένες – φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην έκφραση και σε γραμματικούς κανόνες | Δευτερογενώς επηρεασμένες – λόγω αδυναμίας συγκέντρωσης |
| Συμπεριφορά | Συνήθως ήσυχα ή αποσυρμένα παιδιά λόγω επικοινωνιακών δυσκολιών | Υπερδραστήρια παιδιά, συχνά με παραβατικές συμπεριφορές |
| Εκτέλεση | Δυσκολία στην εκτέλεση οδηγιών και καθηκόντων λόγω δυσκολίας στην λεκτική κατανόηση | Δυσκολία λόγω παρόρμησης ή μειωμένης συγκέντρωσης |
Ένα παιδί με SLI μπορεί να δείχνει απρόσεκτο ή παρορμητικό, ενώ ένα παιδί με ΔΕΠΥ μπορεί να δυσκολεύεται στη γλώσσα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνεται σωστή και ολοκληρωμένη αξιολόγηση, ώστε να κατανοήσουμε τι πραγματικά χρειάζεται κάθε παιδί.
Καθημερινή Ζωή και Μακροχρόνια Πρόγνωση
-
Μπορεί ένα παιδί με SLI να αναπτύξει φυσιολογικό λόγο;
Ναι, πολλά παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή (SLI) μπορούν να παρουσιάσουν σημαντική βελτίωση, ειδικά όταν ξεκινήσει έγκαιρα η σωστή λογοθεραπευτική παρέμβαση.
Με υποστήριξη από λογοθεραπευτή και ασκήσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες του παιδιού, παρατηρείται πρόοδος στη χρήση του λεξιλογίου, στη γραμματική και στην κατανόηση.
Αν και ορισμένες δυσκολίες μπορεί να παραμείνουν σε πιο απαιτητικά γλωσσικά περιβάλλοντα, πολλά παιδιά καταφέρνουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά στην καθημερινή ζωή.
-
Πώς μπορεί να επηρεάσει το σχολείο και την κοινωνική ζωή του παιδιού;
Τα παιδιά με SLI συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατανόηση οδηγιών, στη συμμετοχή σε συζητήσεις ή στην έκφραση των σκέψεών τους.
Αυτό μπορεί να επηρεάσει την επίδοσή τους στο σχολείο και τη σχέση τους με συνομηλίκους.
Όμως, με εκπαιδευτική υποστήριξη, εξατομικευμένες στρατηγικές διδασκαλίας και καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων, τα παιδιά μπορούν να ενταχθούν ομαλά στην τάξη και να αποκτήσουν φιλίες.
-
Πρόγνωση στην ενήλικη ζωή:
Οι δυσκολίες στην επικοινωνία μπορεί να συνεχίσουν και στην εφηβεία ή την ενήλικη ζωή, κυρίως σε καταστάσεις που απαιτούν πιο σύνθετο λόγο.
Ωστόσο, πολλά άτομα αναπτύσσουν αντισταθμιστικές στρατηγικές, όπως η χρήση απλούστερης γλώσσας, η οπτική υποστήριξη ή η μεγαλύτερη προετοιμασία για λεκτικές απαιτήσεις.
Με συνεχή ενίσχυση και θετική στάση, οι περισσότεροι ενήλικες με ιστορικό SLI μπορούν να λειτουργούν αυτόνομα και επιτυχημένα σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.
